Đề xuất bắt buộc can thiệp y học để chuyển đổi giới tính thì mới được thừa nhận là người chuyển giới

Trình bày đề nghị xây dựng dự án Luật Chuyển đổi giới tính, ĐBQH Nguyễn Anh Trí cho biết, hồ sơ dự án luật thu hẹp phạm vi điều chỉnh, đối tượng điều chỉnh của dự án luật; đổi tên Luật Bản dạng giới thành Luật Chuyển đổi giới tính; làm rõ hơn căn cứ chính trị, căn cứ pháp lý; điều chỉnh tương đối nhiều về điều kiện, quy trình, thủ tục chuyển đổi giới tính.

Đối với thu hẹp phạm vi, đối tượng điều chỉnh, chỉ tập trung vào người đã can thiệp y học thành 2 dạng giới nam và nữ, theo ĐBQH Nguyễn Anh Trí, nếu xét theo khái niệm Bản dạng giới thì quá rộng. Chính vì vậy nhiều vấn đề chưa chín, còn tranh cãi nên khó đạt được sự đồng thuận trong xã hội ở thời điểm này và chưa phù hợp với đặc điểm văn hóa, xã hội, phong tục, tập quán của Việt Nam, cũng như hệ thống pháp luật hiện hành.

Với điều kiện để công dân được chuyển đổi giới tính được điều chỉnh theo hướng giảm số lần được công nhận giới tính mới từ 2 lần xuống 1 lần trong cuộc đời. Quy định như vậy nhằm hạn chế sự xáo trộn trong xã hội, không làm ảnh hưởng đến công tác quản lý của nhà nước; bảo đảm phù hợp với hệ thống pháp luật hiện hành.

Theo đề nghị, việc thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân được điều chỉnh theo hướng thay vì công dân có quyền lựa chọn can thiệp y học để chuyển đổi giới tính sau khi đã được công nhận bản dạng giới thì công dân bắt buộc thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính thì mới được Nhà nước thừa nhận là người chuyển giới.

Hội đồng công nhận giới tính do UBND cấp huyện thành lập được thay bằng Hội đồng can thiệp y học để chuyển đổi giới tính do cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thành lập. Cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có trách nhiệm cấp giấy xác nhận đã can thiệp y học để chuyển đổi giới tính cho công dân.

Bổ sung chính sách quy định công nhận các trường hợp đã can thiệp y học để chuyển đổi giới tính trước ngày Luật Chuyển đổi giới tính có hiệu lực. Nội dung này ĐBQH kế thừa có chọn lọc kết quả nghiên cứu của Bộ Y tế.

Về thủ tục công nhận giới tính của người chuyển đổi giới tính: Công dân nộp đơn đề nghị công nhận giới tính đến cơ quan quản lý nhà nước về hộ tịch cấp huyện. Hồ sơ đề nghị cấp giấy Công nhận giới tính mới của công dân gồm: giấy khai sinh, lý lịch tư pháp; xác nhận tình trạng hôn nhân là độc thân; giấy xác nhận đã can thiệp y học.

Chậm nhất là từ 8-11 ngày, cơ quan quản lý nhà nước về hộ tịch cấp huyện cấp giấy Công nhận giới tính mới và ghi vào Sổ hộ tịch việc thay đổi hộ tịch. Trong đó cơ quan quản lý nhà nước về hộ tịch cấp huyện:

+ Có 5 ngày kể từ khi nộp hồ sơ để kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ, có thêm 3 ngày nếu phải bổ sung hồ sơ;

+ Có 3 ngày cấp Giấy công nhận giới tính và thay đổi hộ tịch cho người chuyển đổi giới tính.

Việc lựa chọn 5 ngày, 3 ngày là áp dụng tương tự quy định của Luật Hộ tịch đối với xác minh thủ tục đăng kí kết hôn; thủ tục đăng kí nhận cha, mẹ, con; thủ tục đăng ký giám hộ...

Vị đại biểu này cũng đề nghị xây dựng luật thông tin: "Áp dụng pháp luật đối với người chuyển đổi giới tính là áp dụng quy định riêng biệt cho từng giới tính, cụ thể: người chuyển đổi giới tính nam thành giới tính nữ sẽ được áp dụng pháp luật dành cho giới tính nữ; người chuyển đổi giới tính thành giới tính nam sẽ được áp dụng pháp luật dành cho giới tính nam".

Đồng thời, ĐBQH Nguyễn Anh Trí khẳng định, trong quá trình soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu, làm rõ hơn các quy định được áp dụng ngay và quy định cần phải hướng dẫn thực hiện để áp dụng cho người chuyển đổi giới tính nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Trước việc phạm vi điều chỉnh thu hẹp (chỉ chuyển đổi giới tính từ nữ sang nam hoặc ngược lại), ĐBQH Nguyễn Anh Trí đề nghị dự án luật được trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024).