“Sư là khuôn mẫu là mô phạm của loài người, chí ít là trong cộng đồng người. Nếu không có đạo hạnh, không có trí tuệ thì lấy gì dạy người, lấy gì làm gương để mọi người noi theo?”. Trong những ngày theo dấu chân của bậc xuất trần thượng sĩ từ sử liệu đến thực tế, vẳng trong tâm thức nhóm thực hiện loạt bài “Cội tùng Phật giáo Việt Nam” là lời dạy đầy tâm huyết này của Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ, Đệ tam Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Địa linh sinh người hiền
Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ, thế danh Bùi Văn Quý, sinh ngày 12/4/1917 tại thôn 5, xã Phùng Thiện, tổng Bồng Hải, nay là thôn Phùng Thiện, xã Khánh Tiên, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Thân phụ là cụ ông Bùi Quang Oánh, thân mẫu là cụ bà Nguyễn Thị Thinh. Song thân của Ngài đều là những Phật tử thuần thành. Ngài là người con thứ 2 trong gia đình có 3 anh em.
Ninh Bình là một tỉnh ven biển, thuộc cực Nam của đồng bằng châu thổ sông Hồng. Cách đây hàng vạn năm nơi này đã có con người sinh sống. Đây là mảnh đất thiêng, từng là Kinh đô của Nhà nước phong kiến trung ương tập quyền đầu tiên của Việt Nam tồn tại 42 năm (từ năm 968-1010) gắn liền với ba vương triều: Ðinh, tiền Lê và khởi đầu triều Lý. Hiện Ninh Bình sở hữu những di sản văn hóa - lịch sử rất có giá trị, là nguồn tài sản vô giá, tiêu biểu như: Cố đô Hoa Lư, chùa Bích Động, chùa Bái Đính, đền thờ Đức Thánh Nguyễn, đền Thái Vi...
Địa linh nhân kiệt. Đây là lẽ đương nhiên trong tương qua chiêu cảm của đất thiêng. Giữa đất Ninh Bình, Đại lão Hòa thượng còn được sinh ra trong gia đình có truyền thống thâm tín Phật pháp, cho nên hạt giống Bồ-đề của Ngài sớm nảy nở. Ngay từ khi lên 9 tuổi (tức năm 1925), Ngài đã được song thân cho đến chùa ở với Sư cụ Thích Đàm Cơ, trụ trì chùa Phúc Long (thôn Phú An, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình) và được Sư cụ cho theo học chữ Nho với cụ đồ Hiệng nổi tiếng trong vùng.
Thời gian thấm thoát, năm 13 tuổi (tức năm 1929), khi vào độ tuổi thiếu niên, Ngài được Sư cụ cho đến làm đệ tử Sư tổ Thích Nguyên An, trụ trì chốn tổ Vọng (xã Yên Đồng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định). Trải qua 3 năm tu học, đến năm 16 tuổi (tức năm 1932), Ngài được Sư tổ Vọng cho thụ giới Sa-di tại Giới đàn hạ trường chùa Đống Cao, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định. Năm 18 tuổi (tức năm 1934), Đại lão Hòa thượng đến tham học và y chỉ vào Sư tổ Thích Quảng Tốn, trụ trì Tổ đình Viên Minh thuộc thôn Khai Thái, xã Tầm Khê, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Đông (nay là xã Quang Lãng, huyện Phú Xuyên, TP.Hà Nội). Khi vừa tròn 20 tuổi (tức năm 1936), Ngài được thụ Cụ túc giới và Bồ-tát giới tại Đại giới đàn Tổ đình Viên Minh, do Sư tổ Thích Quảng Tốn làm Đường đầu Hòa thượng.
 |
Đệ tam Pháp chủ - Đức Trưởng lão HT Thích Phổ Tuệ trong một lần hạ sơn. Phía sau Ngài là Hòa thượng Thích Giác Toàn. Bên cạnh Ngài là Cư sĩ Từ Vân (tức ông Phạm Nhật Vũ). Cư sĩ Từ Vân - Phạm Nhật Vũ là học trò thân cận, là thị giả của Ngài trong nhiều hành trình.
Sau khi đầy đủ giới pháp, Ngài bắt đầu quá trình cầu đạo, tham học ở hầu hết các sơn môn, tổ đình lớn thời bấy giờ như sơn môn Tế Xuyên, sơn môn Hương Tích, tổ đình Vĩnh Nghiêm... Từ năm 1952, Ngài vân du hành đạo tại chùa Linh Ứng (thôn Kim Đới I, xã Hữu Bằng, huyện Kiến Thụy, TP Hải Phòng). Đến năm 1957, Ngài lại trở về hầu thầy phụng Phật tại tổ đình Viên Minh (Phú Xuyên, Hà Nội).
Năm 1961, Sư tổ Thích Quảng Tốn trụ trì đời thứ hai tổ đình Viên Minh viên tịch, Ngài được kế đăng làm trụ trì đời thứ ba tổ đình Viên Minh. Đến năm 1987, Đức Đệ nhất Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam cử ba vị cao tăng là cố Hòa thượng Thích Kim Cương Tử, cố Hòa thượng Thích Thiện Siêu và cố Hòa thượng Thích Tâm Thông về tổ đình Viên Minh mời Ngài lên Hà Nội chủ trì hiệu đính Đại tạng kinh Việt Nam và tham gia các hoạt động Phật sự của Giáo hội. Từ đó, Ngài đã đảm nhiệm nhiều chức vụ trong các cấp Giáo hội như Trưởng ban Trị sự GHPGVN tỉnh Hà Tây, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Phật học Hà Tây, tham gia Hội đồng Trị sự GHPGVN, đảm nhiệm Phó Chủ tịch HĐTS kiêm Phó Ban Tăng sự Trung ương GHPGVN, rồi Phó Pháp chủ kiêm Chánh Thư ký Hội đồng Chứng minh Giáo hội PGVN.
Ngài cũng từng nhận nhiệm vụ Viện trưởng Phân viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam tại Hà Nội, Tổng Biên tập tạp chí Nghiên cứu Phật học Việt Nam và được suy tôn ngôi vị Pháp chủ Hội đồng Chứng minh GHPGVN từ năm 2007. Kể từ khi trở thành bậc long tượng, ở ngôi cao nhất của Giáo hội, Đức Đệ tam Pháp chủ đồng thời là Đường chủ các hạ trường và là Đường đầu Hòa thượng các Đại giới đàn tại các tỉnh, thành phố.
Trong suốt hơn 100 năm hiện hữu Ta-bà, Đức Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ nhất như với một đại nguyện, đó là: “Nguyện đời nguyện kiếp chân tu/ Cho tròn đạo hạnh - ngã từ - chấp buông”. Dẫu ở ngôi cao, ngài vẫn duy trì nếp cũ, giản dị như cách các vị Tăng vẫn thường thực hành - tự làm lụng, cày cấy, trồng trọt với người dân hàng ngày để cảm khái bát cơm hạt gạo từ mồ hôi nước mắt cùng họ, với nguyên tắc “một ngày không làm, một ngày không ăn” của Tổ Bách Trượng.
Giống như những ngôi chùa làng xứ Bắc khác, chùa Ráng (tên hay gọi của chùa Viên Minh) - nơi ngài trú xứ lúc sanh tiền - mái ngói thấp nhỏ, sân lát gạch đỏ, hai bên lối vào là những khóm rau củ xanh tươi. Đặc biệt, ở lúc gần một trăm tuổi đời, nhưng dáng đi của ngài vẫn còn hoạt bát, lời nói dõng dạc và thường tự tay làm mọi việc, không cần thị giả.
Dù vậy, Ngài vẫn thấy nghe các hiện tượng trên dòng thời sự. Khi nói về hiện tượng suy đồi của một số tu sĩ, Ngài cho rằng “người xuất gia nếu không dụng công tu tập thì chỉ là người tại gia ở chùa”.
Trong nỗi lo chung cho sự trường tồn của đạo pháp, ngài không ngại ngần khi thống thiết bộc bạch: “Kính mong quý vị Tăng Ni nếu thấy mình không có đủ sự tinh tấn tu trì thì nên xả giới hoàn tục, kẻo lâm chung đọa vào ba nẻo ác”.
Hành trạng tuyệt vời
Bên cạnh việc đảm nhiệm các chức vụ Giáo hội, Ngài cũng có nhiều công lao đóng góp cho sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc, từ phong trào bình dân học vụ đến phong trào xây dựng hợp tác xã sau khi hòa bình lập lại. Cùng với việc chăm lo chùa cảnh góp phần xây dựng quê hương, Ngài là bậc chân tu, luôn giữ tình đoàn kết các tôn giáo xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Ngài tham gia làm Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhiều khóa.
 |
Đức Đệ tam Pháp chủ trong một Phật sự tại Hà Nội. Bên trái ngoài cùng là Thượng tọa Thích Đức Thiện, hiện là Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Giáo hội PGVN; ở giữa là Cư sĩ Từ Vân - Phạm Nhật Vũ.
Là bậc cao tăng thông tuệ am hiểu Tam tạng thánh giáo, Ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng trong việc biên soạn, dịch thuật và trước tác các tác phẩm về Phật học ở Việt Nam. Đức Đệ tam Pháp chủ đã dành cả cuộc đời cho sự nghiệp biên soạn, chú giải Đại Từ điển Phật học; Chú giảng và thuyết giảng Kinh Lăng Nghiêm, Đề cương kinh Pháp Hoa, kinh Bách dụ, Phật Tổ tam kinh, Phật học là tuệ học, kinh Di Đà Viên Trung sao, Bát Nhã Dư âm; các bộ Luật Tỷ-khiêu, Luật Tỷ-khiêu-ni lược ký.
Ngoài những tác phẩm biên soạn, dịch thuật và trước tác về Phật học nêu trên, Ngài cũng sáng tác nhiều bài thơ Đường luật, theo thể thất ngôn bát cú để sách tiến hàng hậu học trong các khoá an cư kết hạ.
Hành trạng tuyệt vời để lại cho đàn hậu học của Ngài ngoài kinh sách, còn là thân giáo với một đời giản dị, khiêm cung. GS.TS Nguyễn Thiện Nhân khi còn đương chức Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khi đến chúc thọ ngài đã có những lời tán thán. Theo ông Nhân, chính cuộc đời phạm hạnh của ngài một lần nữa minh chứng cho đạo hạnh tu hành của người con Phật luôn sáng lên niềm tiêu dao tự tại; minh chứng cho các giá trị đạo đức luôn tồn tại bất diệt với thời gian; khẳng định những truyền thống thanh quy Phật giáo ngàn xưa cho đến hôm nay vẫn được bảo lưu gìn giữ; minh chứng tinh thần nghịch lưu sinh tử, không chỉ dừng ở Hóa thành mà tiếp tục tiến thẳng đến miền Bảo sở trang nghiêm…”.
Lời chúc tụng của vị lãnh đạo cấp cao của đất nước bấy giờ cho thấy đạo hạnh của Ngài đã chạm đến trái tim của số đông giữa “nghịch lưu sinh tử” - hướng sống của người xuất gia - rằng các giá trị đạo đức luôn tồn tại bất diệt với thời gian.
“Kính mong quý vị Tăng Ni nếu thấy mình không có đủ sự tinh tấn tu trì thì nên xả giới hoàn tục, kẻo lâm chung đọa vào ba nẻo ác”.
Đức Đệ tam Pháp chủ - Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ.
Nói thêm về lời khánh chúc, Tỳ-kheo Thích Pháp Hỷ cho rằng, ngược dòng là chí nguyện. Để đi được và đi trọn trên con đường đó phải là người có ý chí. Như nước có xu hướng chảy xuống chỗ trũng thấp, con người thường tìm đến sự êm ái, dễ chịu, thỏa mãn nhu cầu của các giác quan tùy theo nghiệp lực, đặc điểm môi trường văn hóa nơi mình chịu ảnh hưởng, tác động. Ngược dòng như vậy phải có ý chí, sự lập nguyện, hay nói cách khác là phải “hạ quyết tâm”.
“Ý chí được xác lập và nuôi dưỡng từ nhận thức rằng an lạc thực sự chỉ có khi và chỉ khi cá nhân trực nhận được tính vô thường của mọi đối tượng, giải phóng ý niệm bám víu và mong muốn về sự vĩnh cửu đối với những gì mình yêu thích. Người có ý chí như vậy cũng sống như bao nhiêu người khác trong cuộc đời. Nghĩa là họ cũng phải làm việc, ăn uống, ngủ nghỉ và cần phải có các phương tiện sinh hoạt - dĩ nhiên hạnh phúc hay an lạc của họ không bị lệ thuộc vào phương tiện, xem mọi thứ là phương tiện chứ không phải cứu cánh. Nhờ đó, họ luôn an nhiên trong mọi hoàn cảnh dẫu có khắc nghiệt, thăng trầm như thế nào. Chí nguyện đó làm nên động cơ sống của người xuất gia, là chất liệu xây dựng nếp sống thiền môn, truyền thống thanh quy Phật giáo từ ngàn xưa và vẫn sống động qua đạo phong của các bậc tu hành thủy chung, như Đức Đệ tam Pháp chủ - Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ”, thầy Pháp Hỷ chia sẻ.
Nhiều tặng thưởng cao quý
Trong suốt cuộc đời hành đạo tại Tổ đình Viên Minh, cũng như quá trình tham gia các hoạt động Phật sự của Giáo hội và xã hội, Đại lão Hòa thượng đã có nhiều đóng góp cho Đạo pháp và Dân tộc. Công đức ấy luôn được Giáo hội và Nhà nước trân trọng ghi nhận, trao tặng nhiều phần thưởng cao quý như: Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Độc lập hạng Nhì; Huân chương đại đoàn kết dân tộc; Huy chương vì sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bằng khen của Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và nhiều Bằng tuyên dương công đức của Giáo hội.
Theo CTTĐT Phật giáo
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Sáng 9/9, tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã tiếp ông Mohamed Regaz, Tổng Thư ký Bộ Tư pháp Algeria. Cuộc gặp diễn ra trong bầu không khí hữu nghị, mở ra cơ hội thúc đẩy hợp tác pháp luật và tư pháp giữa hai nước anh em.
(PLM) - Ngày 9/9, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Việt Nam Nguyễn Thanh Tịnh đã có cuộc hội đàm với Tổng Thư ký Bộ Tư pháp Algeria Mohamed Regaz. Tham dự buổi làm việc còn có Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Hữu Huyên và một số đơn vị thuộc Bộ Tư pháp hai nước.
Thực hiện Kế hoạch số 169-KH/VPIW ngày 25/8/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng, từ ngày 9 đến 12/9, hội nghị tập huấn trực tuyến về nâng cao nhận thức, trang bị kiến thức và kỹ năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác Đảng được tổ chức, kết nối từ điểm cầu Trung ương đến các cơ quan, đơn vị trong toàn hệ thống.
(PLM) - Ngày 8/9, Trường Đại học Luật Hà Nội đã tổ chức Lễ khai giảng Khoá 50 trình độ Đại học, hình thức đào tạo chính quy niên khoá 2025 – 2029.
(PLM) - Đây là nhà máy sản xuất bê tông có tên Phương Nam nằm trong một mỏ khai thác đá và ngay sát với khu dân cư xóm Nước Lạnh, xã Liên Sơn, tỉnh Phú Thọ. Phản ánh đến Báo PLVN, nhiều năm qua người dân phải sống chung với những hệ luỵ từ hoạt động khai thác đá và sản xuất bê tông tươi từ nhà máy này mang lại. Nguồn nước thải từ trạm trộn bê tông khi chảy ra môi trường, len lỏi qua các kênh mương và thửa ruộng, theo thời gian ngấm sâu vào đất khiến lớp bùn có màu trắng đục giống như vôi bột, đang “đe doạ” trực tiếp tới nguồn nước sinh hoạt của các hộ dân.
(PLM) - Năm 2025 là một dấu mốc có ý nghĩa hết sức đặc biệt đối với đất nước và dân tộc ta, kỷ niệm 80 năm ngày Cách mạng Tháng Tám thành công và 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đánh dấu quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển của đất nước, 80 phát triển rực rỡ là minh chứng cho sức mạnh đoàn kết, ý chí tự cường và khát vọng vươn lên, của cả dân tộc. Đây cũng là dịp để các thế hệ hôm nay suy ngẫm, kế thừa và tiếp tục phát huy tinh thần bản lĩnh, sáng tạo đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, quyết tâm thực hiện mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, 100 năm thành lập Nước, và trở thành nước đang phát triển công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
(PLM) - Trong sắc thu rực rỡ của tháng Chín lịch sử, gần 26 triệu học sinh trên cả nước lại hân hoan bước vào năm học mới. Tiếng trống trường hôm nay không chỉ mở đầu cho một chặng đường tri thức, mà còn ngân vang trong thời khắc thiêng liêng: 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và 80 năm ngành Giáo dục đồng hành cùng sự nghiệp phát triển đất nước.
(PLM) - Sáng 5/9, cùng với các trường học trên cả nước, thầy và trò trường Tiểu học Nguyễn Du (phường Hà Đông, TP.Hà Nội) đã thực hiện nghi thức chào cờ, hát Quốc ca và lắng nghe bài phát biểu quan trọng, những lời căn dặn của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành giáo dục, cùng được theo dõi Tổng Bí thư đánh trống khai giảng năm học 2025 - 2026. Một năm học với nhiều đổi mới, mang theo những kỳ vọng và có ý nghĩa đặc biệt, kỷ niệm 80 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các em học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên.
(PLM) - Hòa chung niềm vui khai giảng năm học mới 2025 – 2026 của hàng triệu học sinh cả nước, sáng 5-9, nơi đảo xa, tiếng trống trường đã ngân vang trên các đảo Trường Sa, Song Tử Tây, Sinh Tồn và Đá Tây.
(PLM) - Chiều ngày 3/9, Đoàn tàu Thống nhất SE67 đã khởi hành từ ga Hà Nội, đưa 659 cán bộ, chiến sĩ thuộc Quân đoàn 34, Quân chủng Hải quân, Quân khu 5 trong các khối Tác chiến điện tử, Dân quân tự vệ, Tác chiến không gian mạng, Khối đi - khối đứng Quân chủng Hải quân… trở về đơn vị sau khi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tham gia diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.
