Trong đời sống tâm linh của người Việt, việc đi chùa không chỉ là một nghi thức tôn giáo mà còn là cách để tìm về sự bình an trong tâm hồn, cầu mong sự suôn sẻ, may mắn, nhất là mỗi dịp Tết đến, Xuân về. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ cách thức lễ bái đúng nghi lễ, đặc biệt là việc chọn lối đi, vị trí đứng khấn nguyện và cách thể hiện lòng thành kính khi bước vào chốn thiền môn. Những quy tắc này không chỉ phản ánh sự tôn kính đối với Tam Bảo mà còn giúp người Phật tử thể hiện trọn vẹn lòng thành.
Dâng hương lễ Phật là nghi thức quan trọng, thể hiện lòng thành kính và sự biết ơn đối với Đức Phật, chư Tăng và các vị Tổ sư. Theo truyền thống, khi đến chùa, Phật tử cần gặp trụ trì hoặc người được ủy quyền để trình bày ý nguyện. Đây là bước đầu tiên trong hành trình lễ bái, giúp người Phật tử nhận được sự hướng dẫn cụ thể để thực hiện nghi thức một cách trang nghiêm và đúng đắn.
Sau khi diện kiến trụ trì, Phật tử sẽ được hướng dẫn đến tổ đường – nơi thờ các vị Tổ sư và trụ trì đã viên tịch – để dâng hương và cúng lễ vật. Tại đây, người Phật tử sẽ thực hiện nghi thức lễ Tổ, thường bao gồm việc dâng hương, lễ ba lạy và cầu nguyện. Sau đó, Phật tử tiếp tục tiến đến chánh điện để lễ Phật.
Mỗi ngôi chùa đều có cách bố trí kiến trúc và nghi thức riêng, nhưng nhìn chung, các chùa ở thành phố thường có bảng hướng dẫn rõ ràng. Khi vào chùa, Phật tử cần chú ý đi theo lối được chỉ định. Thông thường, sau khi vào cổng chùa, người lễ bái sẽ được hướng dẫn đến phòng tiếp khách để nghỉ ngơi, dùng trà và trình bày ý nguyện với ban lễ tân.
Ở các ngôi chùa cổ tại nông thôn, lối vào chùa thường đơn giản hơn. Chánh điện thường hướng về nơi thanh tịnh nhất, không nhất thiết phải tuân theo hướng phong thủy cụ thể. Phật tử thường đi vào từ lối bên hông, qua tổ đường hoặc hậu đường, nơi có vị sư trị sự hoặc trụ trì tiếp đón. Tại đây, người lễ bái sẽ trình bày ý nguyện, dâng lễ vật và nhận sự hướng dẫn để tiếp tục lễ Tổ và lễ Phật.
Một ví dụ điển hình là Quan Âm Tu Viện ở Biên Hòa. Với cổng chính hướng Tây Bắc, nơi đây đón tiếp lượng lớn Phật tử đến từ các tỉnh thành lân cận. Khi vào cổng, Phật tử sẽ đi trên con đường rộng rãi, thoáng mát dẫn lên phòng khách. Sau khi trình bày ý nguyện với ban tiếp lễ, Phật tử sẽ được hướng dẫn dâng lễ tại hai chánh điện – một dành cho chư Tăng và một dành cho chư Ni.
Khi di chuyển trong chánh điện, Phật tử cần đi “hữu nhiễu” – tức là đi vòng từ trái sang phải, giữ tay chắp trước ngực, thể hiện sự trang nghiêm và kính cẩn. Đây là cách đi giúp bàn tay phải luôn hướng về phía bàn thờ Phật, biểu hiện lòng thành kính và sự tôn trọng.
Trong chánh điện, khi thực hiện lễ Tam Bảo – tức lễ Phật, Pháp và Tăng – Phật tử cần nhường vị trí trung tâm cho trụ trì hoặc thầy bổn sư. Người lễ bái chỉ đứng hoặc quỳ ở một bên chánh điện. Đây là quy tắc nhằm thể hiện sự tôn kính đối với các bậc Tôn sư, những người thay mặt Đức Phật truyền dạy giáo pháp.
Khi đứng trước Tam Bảo, lời khấn nguyện của Phật tử thường được giữ kín, chỉ thầm thì hoặc nhép miệng, không phát ra tiếng lớn. Đây là cách thể hiện sự tôn trọng không gian thiền môn và giữ sự riêng tư trong tâm nguyện. Sau khi khấn, Phật tử sẽ xá ba lần để hoàn thành nghi thức.
Khấn nguyện không chỉ là cầu xin cho bản thân mà còn là cơ hội để bày tỏ lòng biết ơn, cầu an cho gia đình và cộng đồng. Sự thành kính trong từng lời khấn giúp người Phật tử cảm nhận được sự an lành và sự gắn kết với Đức Phật.
Việc đến chùa không chỉ là để cầu nguyện mà còn là dịp để mỗi người tìm về sự bình an trong tâm hồn, học cách sống tốt đẹp hơn giữa cuộc đời đầy biến động. Với lòng thành kính và sự hiểu biết đúng đắn, mỗi bước chân vào chốn thiền môn sẽ là một bước tiến trên con đường tu tập và giác ngộ.
Chính những nghi thức lễ bái, từ việc chọn lối đi, cách đứng khấn nguyện đến sự tôn kính trong từng hành động, đã góp phần tạo nên giá trị thiêng liêng và sâu sắc của việc đi chùa. Đây không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn là hành trình tâm linh, giúp mỗi người trở nên thanh thản và vững vàng hơn trong cuộc sống.
Việt Vũ (tổng hợp)
