Hiền tài được lưu danh muôn đời
Ngay từ những ngày đầu xây dựng nền quân chủ độc lập, các triều đại phong kiến Việt Nam đã chú trọng tới việc tuyển chọn và trọng dụng nhân tài. Kể từ khoa thi năm 1442, các nhà khoa bảng đỗ đại khoa được khắc ghi trên bia đề danh tiến sĩ đặt tại Văn Miếu ở kinh đô để lưu truyền danh thơm đến muôn đời sau.
Tại đây, ngoài việc thờ Khổng Tử, Văn Miếu còn là nơi đề danh những vị đại khoa trên các tấm bia, gọi là bia tiến sĩ. Những tấm bia đá lưu danh những người đỗ đạt trong các khoa thi tuyển chọn tiến sĩ kéo dài hơn 300 năm dưới thời Lê - Mạc (từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 17). 82 bia đá khắc tên 1.307 lượt tiến sĩ thi đỗ qua 82 khoa thi dưới triều Lê và Mạc là những di vật giá trị bậc nhất của khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Đây là những pho sử đá khẳng định niềm tự hào của truyền thống hiếu học của Việt Nam.
Giá trị đặc biệt của bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám chính là bài văn bia (bài ký) bằng chữ Hán. Mỗi bài ký trên bia là một áng văn chương mẫu mực, thể hiện tư tưởng triết học, sử học và những quan điểm về giáo dục, đào tạo và trọng dụng nhân tài của dân tộc. Một bài văn bia thường gồm: dòng tiêu đề của khoa thi (phần nối giữa trán bia và bài ký) năm tổ chức khoa thi, ca ngợi triều vua đang trị vì, tên các vị quan tham gia tổ chức khoa thi như Đề điệu, Giám thí, Độc quyển, Đằng lục...; cách thức tổ chức thi; họ tên và quê quán của những người thi đỗ… Phần ký của văn bia cung cấp nhiều thông tin quan trọng về lịch sử của nền giáo dục, thi cử nước nhà và quan điểm của nhà nước về đào tạo và sử dụng nhân tài.
Tháng 3/2010, Ủy ban Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã công nhận bia tiến sĩ là Di sản tư liệu - Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương và tháng 5/2011, Tổng Giám đốc UNESCO đã công nhận 82 bia tiến sĩ là Di sản tư liệu và ghi vào danh mục Ký ức thế giới toàn cầu. Ngày 14/1/ 2015, Thủ tướng Chính phủ công nhận 82 bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám là Bảo vật quốc gia. Đây chính là sự đánh giá, công nhận giá trị đặc biệt của bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám đối với nền văn hóa, giáo dục của dân tộc Việt Nam nói riêng, của toàn nhân loại nói chung.
“Giải mã” các khoa thi xưa
Văn Miếu - Quốc Tử Giám là điểm tham quan hấp dẫn của các học sinh, sinh viên, người dân, du khách trong và ngoài nước, đặc biệt là các sỹ tử trước kỳ thi thường đến đây dâng hương, song không nhiều người hiểu tường tận về những nội dung khắc trên bia đá.
Vì vậy, Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu - Quốc Tử Giám thực hiện trưng bày chuyên đề “Bia đá kể chuyện” tại Khu Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội từ ngày 16/1/2025, tại khu vườn bia tiến sĩ, di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Đây là lần đầu tiên những hoa văn, họa tiết, những hàng chữ Nho trên 82 tấm bia tiến sĩ được “giải mã” cung cấp thông tin cho công chúng về các khoa thi thời xưa cùng tên tuổi những người đỗ đạt.
Trưng bày theo 4 chủ đề: Chiêu mộ hiền tài: giới thiệu một số nét chính về giáo dục khoa cử Nho học của nước ta; Con đường khoa cử: giới thiệu thông tin về thi cử và chế độ đãi ngộ dành cho những người đỗ đạt; Gương sáng tiền nhân: giới thiệu một số danh nhân tiêu biểu có nhiều đóng góp cho giáo dục nước nhà cùng một số lĩnh vực khác và Tài hoa nghệ thuật: Cảm nhận bàn tay tài hoa và thế giới quan phong phú của những nghệ nhân tạo tác bia Tiến sĩ.
Tiến sĩ Nguyễn Văn Tú - Phó Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám cho biết: “Trưng bày lần này được đặt gần những tấm bia sẽ tạo hiệu quả cao về thị giác và tâm lý, làm cho công chúng được tiếp cận gần hơn với bia tiến sĩ, từ đó cảm nhận sâu hơn về những nội dung tư liệu hiện hữu cũng như khám phá điều ẩn chứa trong những tấm bia đá”.
Đó sẽ là câu chuyện thú vị về 82 bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám; là thông tin về những địa phương có người đỗ tiến sĩ và số lượng tiến sĩ của địa phương đó, như Hà Nội có nhiều tiến sĩ nhất với 145 tiến sĩ, thứ hai là Hải Dương với 106 tiến sĩ, Bắc Ninh với 87 tiến sĩ, Hưng Yên với 43 tiến sĩ…
Thùy Dương
Theo dõi chúng tôi trên:
Plm - Dự án Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vietsing được kỳ vọng là dự án mang đến dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao tại phường Tây Tựu, TP. Hà Nội. Tuy nhiên, ngay trong giai đoạn đầu triển khai, dự án đã cho thấy nhiều vấn đền trong việc chấp hành pháp luật về môi trường.
(PLM) - Thực hiện Văn bản số 2386/SNNMT-KL ngày 20/10/2025 của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tuyên Quang về việc tăng cường quản lý, bảo vệ, kiểm soát động vật hoang dã, chim di cư, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Tuyên Quang đã chỉ đạo các Hạt Kiểm lâm khu vực triển khai đồng bộ các biện pháp nhằm ngăn chặn tình trạng săn bắt, bẫy, buôn bán trái phép chim hoang dã trên địa bàn.
Quốc hội đã thông qua Luật Thuế thu nhập cá nhân 2025 (thay thế Luật Thuế thu nhập cá nhân 2007), luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.
(PLM) - Chiều ngày 12/12, Trường Đại học Luật Hà Nội đã tổ chức thành công Đại hội Công đoàn khóa XV, nhiệm kỳ 2025-2030. Tham dự đại hội có Đại diện Đảng ủy, Hội đồng trường, Ban Giám hiệu Trường, cùng toàn thể cán bộ, đoàn viên công đoàn và người lao động của trường.
PLM - Ngày 12/12, Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị triển khai thực hiện chỉ tiêu, nhiệm vụ công tác thi hành án dân sự (THADS) và thi hành án hành chính (THAHC) năm 2026.
Chiều 12/12, Trường Đại học Công đoàn long trọng tổ chức Lễ công bố các quyết định về công tác cán bộ, mở mới ngành đào tạo và khen thưởng năm 2024 -2025.
Viêm màng não mô cầu là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, tiến triển nhanh và có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng chỉ trong thời gian ngắn.
(PLM) - Ngày 11/12/2025, Trường Đại học Luật Hà Nội đã long trọng tổ chức lễ trao Quyết định phong tặng danh hiệu Giáo sư Danh dự cho Giáo sư Xuan - Thao Nguyen – Giáo sư Luật, Giám đốc Trung tâm Luật Châu Á tại Trường Luật, Đại học Washington (Hoa Kỳ). Đây là lần đầu tiên Nhà trường trao tặng danh hiệu cao quý này.
Ngày 11/12, trong quá trình đại úy Nguyễn Duy Điệp dắt xe máy điện của người vi phạm vào chốt xử lý, người vi phạm đã có hành vi giữ lấy đại úy Điệp rồi đẩy cả người và xe vào đầu ô tô tải.
Theo phản ánh của người dân và ghi nhận của phóng viên báo Pháp luật Việt Nam những ngày đầu tháng 12/2025 thì tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường và trông giữ phương tiện có dấu hiệu trái phép đã và đang diễn ra tràn lan trên địa bàn phương Tương Mai.
