Thứ bảy 07/06/2025 16:04
Email: [email protected]
Nhà bác học lớn nhất của Việt Nam ở thế kỷ XVIII
Lê Quý Đôn thuở nhỏ tên là Lê Danh Phương, tự Doãn Hậu, hiệu Quế Đường, vốn quê làng Diên Hà, huyện Diên Hà, trấn Sơn Nam (nay thuộc xã Độc Lập, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình). Ông sinh ngày 2/8/1726 tại phường Bích Câu, kinh thành Thăng Long, sinh sống và lập gia đình tại đây. Cha ông là Tiến sĩ Lê Trọng Thứ, hiệu Trúc Anh, trải hơn 50 năm làm quan triều Lê - Trịnh, nổi tiếng là vị quan thanh liêm, khẳng khái, là người có ảnh hưởng lớn tới cuộc đời Lê Quý Đôn.
Từ trước đến nay, nhiều người đã truyền tụng nhau ngợi ca tài năng hiếm có của Lê Quý Đôn: 2 tuổi đã biết học chữ, 5 tuổi đã đọc được nhiều bài kinh thi, 8 tuổi đã xuất thần làm bài thơ “Rắn đầu rắn mặt” nổi tiếng, 14 tuổi đã đọc hết Ngũ kinh, Tứ thư, sử, truyện, đọc đến cả Chu Tử, trong một ngày có thể làm 10 bài phú không cần viết nháp...
Năm 17 tuổi, Lê Quý Đôn thi Hương ở trường Sơn Nam, đỗ Giải nguyên. Năm đó ông chính thức đổi tên Lê Danh Phương thành Lê Quý Đôn. Đến năm 26 tuổi, dự khoa thi Hội Nhâm Dần (1752), ông đạt được bảng vàng rực rỡ: đỗ đầu cả thi Hội và thi Đình. Từ đây ông bắt đầu cuộc đời làm quan.
Danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn được mệnh danh là “túi khôn của thời đại” - nhà bác học lớn nhất của Việt Nam ở thế kỷ XVIII. Với tài trí thông minh và kiến thức uyên bác, ông đã để lại cho hậu thế khoảng 50 bộ sách quý giá bao quát hầu hết các tri thức đương thời như: Triết học, xã hội học, sử học, kinh tế học, chính trị học, văn học, nghệ thuật học... Có thể kể ra một số tác phẩm tiêu biểu như: về triết học có “Thư kinh diễn nghĩa”, “Dịch kinh phu thuyết”, “Xuân Thu lược luận”, “Quần thư khảo biện”...; về sử học có “Đại Việt thông sử”, “Kiến văn tiểu lục”, “Bắc sứ thông lục”, “Lê triều công thần liệt truyện”...; về văn học có “Toàn Việt thi lục”, “Hoàng Việt văn hải”, “Quế Đường thi tập”, “Quế Đường văn tập”...; đặc biệt về bách khoa có “Vân Đài loại ngữ”...
Năm 1784, ông mắc bệnh, xin về chữa thuốc tại quê ngoại Duy Tiên và mất ngày 2 tháng 6 năm đó, được truy phong Thượng thư Bộ Công.
UNESCO phê duyệt khuyến nghị vinh danh
Tại Hội thảo khoa học quốc tế “Lê Quý Đôn: Cuộc đời và sự nghiệp” được tổ chức tại Thái Bình, PGS.TS Nina V.Grigoreva, Đại học HSE, St. Petersburg, Liên bang Nga nhận định, với những cống hiến và qua những trước tác phẩm của nhà bác học Lê Quý Đôn cho thấy ông là nhà khai sáng hàng đầu của Việt Nam.
“Lê Quý Đôn là vị quan, nhà trí thức và nhà bác học lớn thời Lê Trung Hưng. Ông sống, hoạt động và sáng tác trong những thập niên giữa thế kỷ XVIII mà trong lịch sử thế giới được gọi là thế kỷ Khai sáng. Ông là người đương thời với những nhân vật văn hóa và khoa học vĩ đại như Montesquieu (Pháp), Voltaire (Pháp), Hume (Anh), Lomonosov (Nga), Rousseau (Thụy Sĩ - Pháp), Diderot (Pháp)...”, bà Nina V.Grigoreva phân tích.
Còn GS.TS Shimizu Masaaki, Đại học Osaka, Nhật Bản lại có sự so sánh rất thú vị giữa nhà bác học Lê Quý Đôn với nhà ngôn ngữ học nổi tiếng của Nhật Bản thế kỷ XVIII, nhà Quốc học tên là Motoori Norinaga (1730 - 1801).
“So sánh với phương pháp nghiên cứu của một nhà Quốc học Nhật Bản là Motoori Norinaga để quy ra các điểm chung và khác biệt giữa hai học giả cùng thời ở Việt Nam và Nhật Bản, Lê Quý Đôn là người Việt Nam đầu tiên đã coi ngôn ngữ, văn tự là đối tượng để suy nghĩ, nhận thức. Ông là người đề xuất phương pháp nghiên cứu tiếng Việt đầu tiên trong lịch sử khoa học Việt Nam”, GS.TS Shimizu Masaaki nhấn mạnh.
Những năm qua, Viện Nghiên cứu Văn hóa và Nghệ thuật Việt Nam và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Bình đã chuẩn bị hồ sơ Danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn để đề nghị UNESCO đồng tổ chức 300 năm ngày sinh của ông vào năm 2026.
Đêm 10/4/2025 (giờ địa phương), tại Kỳ họp khóa 221 của Hội đồng Chấp hành Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) diễn ra ở Thủ đô Paris, các nước thành viên đã thông qua Quyết định khuyến nghị Đại hội đồng UNESCO, dự kiến sẽ họp tháng 11/2025, phê duyệt việc vinh danh và cùng kỷ niệm ngày sinh của một số danh nhân trên thế giới, trong đó có vinh danh và cùng Việt Nam kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Danh nhân Lê Quý Đôn (1726 - 2026).
Đoàn công tác tỉnh Thái Bình phối hợp với Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp, Phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO và Trung tâm văn hóa Việt Nam tại Pháp, đã tổ chức thành công Hội nghị “Giới thiệu về Danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn và quảng bá văn hóa, xúc tiến du lịch tỉnh Thái Bình”. Hội nghị là một phần trong những nỗ lực vận động UNESCO cùng phối hợp tổ chức kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Danh nhân Lê Quý Đôn (1726 - 2026).
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Vào sáng ngày 31/5, chương trình Caravan mùa 3 "Tuyên truyền phổ biến pháp luật về an toàn giao thông học đường tại Cà Mau” chính thức bắt đầu tại công viên Hùng Vương, trung tâm thành phố Cà Mau.
(PLM) - Nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại gia tăng trong mùa cao điểm hè 2025, Vietnam Airlines sẽ tăng tần suất khai thác trên hai đường bay quốc tế trọng điểm từ TP. Hồ Chí Minh đi Singapore và Bangkok. Đồng thời, hãng cũng triển khai loạt chương trình ưu đãi hấp dẫn dành cho hành khách trên các chặng bay quốc tế.
(PLM) - Ngày Quốc tế Thiếu nhi 1/6 không chỉ là dịp để tặng quà, tổ chức trò chơi – mà còn là lúc để cả xã hội cùng nhìn lại, lắng nghe và hành động vì những đứa trẻ đang cần chúng ta nhất. Hãy trao cho các em cơ hội được học tập, vui chơi, được mơ ước như bao trẻ em khác. Hãy nuôi dưỡng những mầm non không xanh để có sức sống mãnh liệt.
(PLM) -Sáng ngày 31.5.2025, Đoàn công tác của Báo Pháp luật Việt Nam do tiến sỹ Vũ Hoài Nam, Bí thư Đảng uỷ, Tổng Biên tập dẫn đầu cùng với một số doanh nghiệp, nhà hảo tâm và UBND xã Tân Lập, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình đã tổ chức lễ bàn giao một căn nhà “Mái ấm Tư pháp” cho ông Trần Văn Ngọc là hộ gia đình có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn trên địa bàn.
(PLM) - Sáng ngày 31/5, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ khai trương Cổng Pháp luật quốc gia, ngay trước khi chủ trì cuộc tọa đàm với các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp về triển khai Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
(PLM) - Tiếp nối thành công từ những mùa trước, đúng 5h30 sáng nay ngày 30/5 chương trình Caravan mùa 3 do báo PLVN cùng phối hợp với Uỷ ban An toàn giao thông quốc gia và UBND tỉnh Cà Mau chức chính thức khởi động.
(PLM) - “Kem Face Nhân sâm là thần dược trị nám” - đó là khẳng định xuất hiện trong đoạn video quảng cáo đăng tải trên kênh YouTube “Mỹ phẩm Collagen”, với hình ảnh một người phụ nữ thường được biết đến là Ngân Collagen đang giới thiệu sản phẩm như thể đây là phương thuốc có thể giúp trị tận gốc nám, tàn nhang và ngăn ngừa lão hóa. Trên thực tế, “thần dược trị nám” do cá nhân có tên “Ngân Collagen” quảng cáo, thực chất là một loại mỹ phẩm có tên Kem Face Nhân Sâm do Công ty TNHH XNK N-Collagen chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường, sản phẩm do Chi nhánh Tân Tạo – Công ty Cổ phần Dược và Mỹ phẩm Gia Phú là đơn vị sản xuất. Trước những quảng cáo có dấu hiệu vi phạm quy định về pháp luật. Đề nghị Thanh tra Bộ Y tế, Sở Y tế TP.HCM và các đơn vị chức năng liên quan sớm kiểm tra, xác minh và xử lý nghiêm minh hành vi quảng cáo sai lệch, nếu có vi phạm.
(PLM) - Ngày 29/05/2025, tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) - cơ sở Hòa Lạc, đã diễn ra Hội thảo “Hợp tác về phát triển công nghiệp bán dẫn và trí tuệ nhân tạo Việt Nam – Italia”.
(PLM) - Ngày 29/5, Học viện Tư pháp tổ chức Đại hội Đảng bộ lần thứ V nhiệm kỳ 2025-2030. Dự Đại hội có đồng chí Nguyễn Quang Thái, Phó Bí thư chuyên trách Đảng ủy Bộ Tư pháp; đồng chí Mai Lương Khôi, Ủy viên Ban thường vụ Đảng uỷ, Thứ trưởng Bộ Tư pháp.
(PLM) - Mới đây, Đội Chống buôn lậu, Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an TP.Hà Nội đã ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can đối với 4 đối tượng: Phạm Thị Ánh Tuyết (chủ Cửa hàng Gạo Tuyết Kỳ - số 248 Xuân Đỉnh, quận Bắc Từ Liêm , TP.Hà Nội); Nguyễn Thị Bình (chủ Cửa hàng gạo Tâm Bình tại Thôn Lũng Kênh, xã Đức Giang, huyện Hoài Đức, TP.Hà Nội); Lê Thị Nhàn và Vũ Thị Bích Ngọc (cùng kinh doanh bao bì tại xã Đức Giang, huyện Hoài Đức, TP.Hà Nội) do đã thực hiện hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả nhãn hiệu Gạo ST25 Lúa - Tôm nhãn hiệu Gạo Ông Cua. Tính đến thời điểm bị bắt giữ, các đối tượng đã bán ra thị trường hơn 17 tấn gạo giả nhãn hiệu này. Hiện, Công an TP.Hà Nội đang tiếp tục tiến hành xác minh để xử lý theo quy định pháp luật.
