Lễ hội truyền thống Thái bình xướng ca (xã Thành Lợi, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định) vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Lễ hội Thái bình xướng ca gắn liền với không gian văn hóa thời Trần, chứa đựng các giá trị lịch sử quan trọng khẳng định vị trí, vai trò và những đóng góp to lớn của nhân dân làng Gạo trong ba lần cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược.
Vì thế từ xa xưa, người dân Quả Linh (làng Gạo trước đây) vẫn truyền tụng câu ca:
"Vua Trần có lệnh tuyển binh
Đánh giặc Nguyên thắng,
Thái Bình xướng ca
Ba năm một lệ làng ta
Dần, Thân, Tỵ, Hợi hát ca vui mừng."
Lễ hội được tổ chức 3 năm một lần vào ngày 9-11/3 âm lịch các năm Dần, Thân, Tỵ, Hợi, có ý nghĩa giáo dục truyền thống "Uống nước nhớ nguồn;" thể hiện ước mơ, nguyện vọng và năng lực sáng tạo văn hóa của nhân dân, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Ông Nguyễn Văn Thư, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Nam Định, đại diện cơ quan nghiên cứu xây dựng hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể đối với lễ hội truyền thống Thái bình xướng ca cho biết theo các nguồn tài liệu, từ thời Đinh-Tiền Lê đến thời Trần, làng Gạo trước đây (nay là thôn Quả Linh) là nơi có kho lương, đình đụn để tích trữ lương thảo, có đội quân vận chuyển lương thực cho triều đình, góp phần quan trọng để vua tôi nhà Trần ba lần đánh tan quân Nguyên Mông xâm lược vào thế kỷ XIII.
Đặc biệt, sau chiến thắng lần thứ ba trên sông Bạch Đằng năm 1288, vua Trần ban thưởng cho nhân dân làng Gạo mở hội ca hát để ăn mừng chiến thắng, mừng đất nước thái bình.
Trong lễ hội có nhiều nghi lễ đặc sắc mang đậm dấu ấn lịch sử thời Trần như rước kiệu Thánh, rước nhang án 18 vị tổ dòng họ, tế nam quan, tế cáo, tế bán dạ; dựng đình đụn, đua thuyền tải lương, thi dệt vải trên hồ, hát trống quân, tam cúc, tổ tôm điếm… tái hiện các hoạt động của nhân dân làng Gạo góp công, góp sức vận chuyển lương thực cho quân dân nhà Trần.
Điểm xuất phát của lễ rước bắt đầu từ đền Đông, dẫn đầu là đội múa lân, tiếp đó là hai rồng: vàng và mây. Theo sau là đội cờ thần, cờ phướn, bát bửu; tiếp nối là hai hàng phật tử, một tay lần tràng hạt, một tay đỡ dải Phù Kiều.
Tiếp đến là kiệu bát cống rưới mũ áo, bài vị của thiên thần, kiệu của quan hậu thần họ Nguyễn, kiệu hương án của các họ cũng đã được cuẩn bị sẵn sàng để tham gia đoàn rước.
Các trò chơi trong lễ hội đều được tổ chức trên sông nước, là biểu tượng, tượng trưng cho các trận thủy chiến của quân dân nhà Trần đánh tan quân Nguyên Mông xâm lược.
Theo truyền thuyết, từ xưa làng Gạo đã có đội vận chuyển lương thực bằng thuyền đã đi vào câu ca “Cả làng chuyển thóc nhà vua/ Đủ cho quân sỹ bốn mùa lương ăn.” Bởi vậy, trong lễ hội Thái bình xướng ca nhân dân đã tái hiện hình ảnh đoàn thuyền tải lương với 3 thuyền, được điều khiển bởi 3 người do dân làng lựa chọn, đi đầu là thuyền rồng chỉ huy thúc trống chạy quanh hồ làng hết sức náo nhiệt thu hút đông đảo nhân dân trong vùng đến xem.
Đây là trò chơi mang tính giáo dục cao về ý thức tập thể, về tinh thần đoàn kết cho thế hệ hôm nay. Trong lễ hội, dân làng Quả Linh còn trình diễn các môn nghệ thuật dân gian của cha ông như múa rồng của xóm Bến, múa sư tử của xóm Chải, múa lân của xóm Cùng, chơi đu của xóm Cuối...
Ngoài cờ đèn, bơi chải là hai trò diễn ra trực tiếp trên nước thì các trò còn lại đều diễn ra ở sân khấu dựng trên mặt sông. Những hoạt động đó khiến ta liên tưởng đến những hoạt động sông nước của nhà Trần, với những đoàn thuyền tải lương đi muôn nơi, những chiến thuyền chở những người lính dũng cảm ra trận vì đất nước quê hương, gắn với chiến thắng vang dội của nhà Trần.
Đặc biệt, với việc biểu diễn múa rồng song long: rồng xanh (rồng mây) và rồng vàng (rồng vải), người dân Quả Linh tin rằng đó là biểu tượng cho tình đoàn kết một lòng từ trên xuống dưới. Bởi rồng vàng hay màu vàng là biểu tượng của sự thịnh vượng, của người lãnh đạo sáng suốt, màu xanh là biểu trưng cho ước vọng hòa bình của người dân. Vì thế, khi hai con rồng song hành cùng nhau, uốn lượn bên nhau chính là biểu trưng cho tình đoàn kết dân tộc.
Lễ hội Thái bình xướng ca ở làng Quả Linh đúng như tên gọi, được cộng đồng nhân dân địa phương duy trì, bảo tồn, phát triển, đã mang tới không khí hân hoan nô nức, đón mừng niềm vui quê hương đất nước thái bình, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo văn hóa của nhân dân.
Lễ hội góp phần bảo tồn những giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc, quảng bá thu hút khách du lịch, tạo động lực phát triển kinh tế-xã hội của địa phương./.
Theo dõi chúng tôi trên:
PLM - Sau hơn 2 tháng kể từ khi làm việc cùng phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, đại diện Sở Y tế Hà Nội đã có thông tin cuối cùng về việc kiểm tra tình trạng bán thuốc kê đơn nhưng không có đơn thuốc xảy ra tại một số nhà thuốc có tiếng trên địa bàn thành phố Hà Nội.
(PLM) - Ngày 16/10, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu và Đào tạo Doanh nhân APEC đã tổ chức họp báo để thông tin về Cuộc thi Ý tưởng khởi nghiệp sáng tạo sinh viên – lần thứ II năm 2025 - 2026.
(PLM) - Sáng ngày 15/10 tại Hà Nội, Hội Giáo dục và Chăm sóc sức khỏe cộng đồng Việt Nam phối hợp với Công ty TNHH Ứng dụng Khoa học Công nghệ Quốc tế tổ chức hội thảo khoa học “Những kết quả đột phá trong nghiên cứu mới về sản phẩm SMART A”.
(PLM) - Ngày 16/10, tại Hà Nội, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật phối hợp với Cục Quản lý Thi hành án dân sự (Bộ Tư pháp) tổ chức Hội thảo khoa học “Hoàn thiện thể chế Thừa phát lại đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới”.
(PLM) - Sau những cơn mưa bão kéo dài đầu tháng 10, Hà Nội đang chứng kiến số ca mắc sốt xuất huyết tăng mạnh tại nhiều địa phương. Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội, từ đầu năm đến nay cả nước ghi nhận 86.253 trường hợp mắc sốt xuất huyết, 17 ca tử vong. So với cùng kỳ năm 2024 (74.828/11) số mắc cao hơn 15,3%, tử vong cao hơn 6 ca.
(PLM) - Trong thời gian vừa qua, Công an thành phố Hà Nội đã phát hiện một số vụ án nổi trội, tính chất mức độ phạm tội rất nghiêm trọng; có tác động ảnh hưởng đến dư luận xã hội, điển hình như vụ án liên quan đến Nguyễn Hòa Bình (hay còn được gọi là “Shark Bình”).
(PLM) - Sáng ngày 14.10, Đoàn công tác của Bộ Tư pháp đã tới thăm tặng quà công chức, người lao động của Thi hành án dân sự tỉnh Thái Nguyên, Sở Tư pháp tỉnh Thái Nguyên và trường Cao đẳng Luật miền Bắc bị ảnh hưởng bởi cơn bão số 11 vừa qua.
(PLM) - Chiều 14/10, Công an TP Hà Nội tổ chức hội nghị thông tin báo chí về các vụ án “nóng” trong thời gian qua liên quan đến lĩnh vực kinh tế, môi trường trên địa bàn TP HN. Tại hội nghị, Thiếu tướng Dương Đức Hải - Phó Giám đốc Công an TP Hà Nội chủ trì Hội nghị.
(PLM) - Vỉa hè thì dành cho xe ô tô, lòng đường thì bất chấp biển cấm. Không hiểu những điều này, cơ quan chức năng phường Láng có để tâm?
(PLM) - Dù cho tình cảnh hiện tại là rất khó khăn khi tài sản bị thiệt hại nặng nề, đời sống đang bị đảo lộn hoàn toàn, nhưng những người dân thôn Hoà Bình vẫn không hề bị cô lập khi từng đoàn xe cứu trợ vẫn đang trên đường hướng về với người dân nơi đây, mang theo nhu yếu phẩm, những gói quà nhỏ cũng là gửi gắm sự sẻ chia, tấm lòng đến những hộ dân đang phải gánh chịu thiệt hại nặng nề. Để rồi khi cơn nước qua đi, quay trở lại với cuộc sống bình thường những thứ còn ở lại là tình người trong cơn lũ dữ.
