“Tuổi đời” hơn 10 thế kỷ
Chèo là một loại hình nghệ thuật sân khấu dân gian của người Việt, phát triển mạnh và phổ biến ở Đồng bằng sông Hồng cùng hai khu vực lan tỏa là Trung du miền núi Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.
Chèo được hình thành từ thế kỷ X, dưới thời nhà Đinh khi Vua Đinh Tiên Hoàng trị vì. Kinh đô Hoa Lư (Ninh Bình) là đất tổ của sân khấu chèo, người sáng lập là bà Phạm Thị Trân, một vũ ca tài ba trong hoàng cung đã được nhà vua phong chức quan Ưu Bà chuyên truyền dạy nghề múa hát.
Theo sách “Hý phường phả lục” của trạng nguyên Lương Thế Vinh (1441 - 1496), khoảng niên hiệu Thái Bình (970 - 979), khi biết tin Vua Đinh Tiên Hoàng ban chiếu lệnh tìm người giỏi ca múa, viên quan trấn giữ địa phương Hồng Châu đã tiến cử bà Phạm Thị Trân với triều đình. Bà Phạm Thị Trân, hiệu là Huyền Nữ, người Hồng Châu, phong tư mỹ lệ, giỏi về ca hát, múa nổi tiếng trong các hý phường đương thời. Khoảng năm Thái Bình, quan cai hạt đưa tiến bà vào cung. Vua Đinh Tiên Hoàng đã cho mời bà về kinh đô Hoa Lư và phong bà chức Ưu Bà, chịu trách nhiệm dạy quân lính múa hát, đánh trống, gẩy đàn, diễn các tích trò, lúc đó gọi là hát trò nhời hay gọi là hát chèo. Cách rước trống chèo thời nhà Đinh của bà Phạm Thị Trân có sức cổ vũ lớn đối với tinh thần chiến đấu của quân sĩ. Nghệ thuật hát chèo bắt đầu hình thành từ thời đó.
Chèo mang tính quần chúng và thường gắn với các lễ hội dân gian nhằm tạ ơn thần thánh phù hộ cho vụ mùa bội thu, dân làng no ấm và để những người nông dân thường ngày chân lấm tay bùn có thể giao lưu, cất lên tiếng lòng của mình.
Trải qua quá trình lịch sử lâu dài từ thế kỷ X đến nay, nghệ thuật chèo đã đi sâu vào đời sống văn hóa, xã hội, miêu tả cuộc sống bình dị của người nông dân, ca ngợi những phẩm chất cao quý của con người. Chèo phản ánh đầy đủ mọi góc độ của bản sắc dân tộc Việt Nam: Lạc quan, nhân ái, yêu cuộc sống yên lành, bình dị, nhưng tràn đầy tự hào dân tộc, kiên cường đuổi giặc ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh đó cũng có những vở chèo mang tính hài hước, phê phán những thói hư, tật xấu, chống lại bất công, thể hiện tình yêu thương, lòng bao dung, sự tha thứ. Cũng chính vì nội dung tư tưởng lành mạnh đó mà trong chèo có đầy đủ thể loại văn học: trữ tình, lãng mạn, anh hùng ca, sử thi, thơ ca giáo huấn.
Ước tính có khoảng trên 200 làn điệu chèo, chủ yếu được hình thành và bắt nguồn từ các làn điệu dân ca, ca dao, thơ giàu chất văn học đằm thắm trữ tình. Chèo sử dụng nhạc cụ dây là đàn nguyệt, đàn nhị và đàn bầu, đồng thời thêm cả sáo. Ngoài ra, các nhạc công còn sử dụng thêm trống và chũm chọe. Bộ gõ nếu đầy đủ thì có trống cái, trống con, trống cơm, thanh la, mõ.
Gìn giữ và trao truyền
Thế kỷ XXI, trước sự phát triển của công nghệ thông tin, sự biến thiên của cuộc sống và sự xuất hiện của các dòng nhạc mới, nhiều người đang dần quên đi những trò chơi dân gian, làn điệu cổ truyền mà ông cha đã dày công gìn giữ.
Làm thế nào để gìn giữ di sản nghệ thuật truyền thống luôn được các địa phương và người yêu chèo quan tâm. Mới đây, ngày 29/3/2024, Văn phòng Chính phủ có Văn bản số 2082 truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà về việc gửi hồ sơ “Nghệ thuật chèo” trình Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hoá của Liên hợp quốc (UNESCO), đưa Di sản văn hóa phi vật thể “Nghệ thuật chèo” vào danh sách “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại”.
Những năm qua, cùng với sự phát triển của sân khấu chèo chuyên nghiệp, phong trào hát chèo của các tỉnh diễn ra sôi nổi thông qua hàng ngàn câu lạc bộ dân ca, góp phần tích cực trong việc gìn giữ và phát huy giá trị nghệ thuật chèo truyền thống.
Từ lâu, chèo đã được coi là “đặc sản” tinh thần của người dân Thái Bình. Toàn tỉnh hiện có 234 câu lạc bộ (CLB) chèo; 100% trường học đưa hát chèo truyền thống vào chương trình giảng dạy. Năm 2023, nghệ thuật chèo ở tỉnh Thái Bình được ghi vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Người dân làng nơi đây, từ cụ già đến trẻ nhỏ, ai cũng có thể ngân nga ít thì vài ba câu hát, nhiều thì thuộc lòng cả chục vở chèo cổ. Tại tỉnh Ninh Bình cũng có những CLB chèo phát triển như CLB chèo làng Đông (xã Ninh An, huyện Hoa Lư. CLB chèo làng Đông hiện có 20 thành viên, người cao tuổi nhất đã ngoài 80, người trẻ nhất hơn 30 tuổi.
Ngoài lo ngại việc cách tân, lai tạp, đánh mất bản sắc của làn điệu chèo cổ, một nỗi lo nữa là kinh phí để duy trì hoạt động của các CLB chèo còn rất hạn hẹp, chế độ đãi ngộ với các nghệ nhân chèo gặp nhiều khó khăn. Hiện nay, nhiều CLB không có kinh phí để duy trì hoạt động. Mọi chi phí từ mua trang phục, đạo cụ... đều do các thành viên tự đóng góp nên rất hạn chế.
Hơn nữa, tất cả các thành viên trong CLB đều phải hàng ngày lao động mưu sinh. Người gắn bó với nghề nông, người là công nhân tại các khu công nghiệp nên thời gian tập luyện không có nhiều. Để hoàn thành được một vở hát biểu diễn tại các sân khấu của huyện, của xã, các CLB phải dành cả tháng tập luyện. Hơn ai hết, các nghệ nhân, chủ nhiệm CLB mong muốn được các địa phương quan tâm hỗ trợ kinh phí, động viên tinh thần, để họ thêm động lực góp phần “đánh thức” niềm đam mê và không ngừng bồi đắp tâm hồn, năng khiếu cho thế hệ trẻ.
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Sau những ngày mưa lớn do ảnh hưởng của hoàn lưu bão, nhiều xã ngoại thành Hà Nội như Thư Lâm, Đa Phúc, Trung Giã bị ngập sâu, giao thông chia cắt, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn. Trước tình hình đó, các lực lượng gồm cán bộ, chiến sĩ Công an TP Hà Nội, học viên Trường Cao đẳng An ninh nhân dân, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 141 (Sư đoàn 312), cùng đoàn viên thanh niên, hội viên phụ nữ, cựu chiến binh, giáo viên và người dân địa phương đã phối hợp triển khai cứu trợ, hỗ trợ người dân di dời tài sản và khắc phục hậu quả sau mưa lũ.
(PLM) - Ngày 30.9.2025, Toà án nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã có quyết định số 28.2025/QĐST-DS về việc đình chỉ giải quyết vụ án dân sự thụ lý số 96/2024/TLST-DS ngày 18.11.2024 về việc tranh chấp quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn là ông Nguyễn Văn Hùng, sinh năm 1959; bà Phạm Thị Xuyên sinh năm 1954, cùng trú tại thôn Tân Thành, xã Lạng Giang, tỉnh Bắc Ninh. Bị đơn là bà Nguyễn Thị Thuật, sinh năm 1947, có địa chỉ tại thôn Tân Thành, xã Lạng Giang, tỉnh Bắc Ninh.
(PLM) - Sáng ngày 09/10 đoàn thiện nguyện xuất phát từ Hà Nội mang theo gần 3 tấn hàng cứu trợ đã khẩn trương lên đường đến với bà con tỉnh Thái Nguyên, một trong những nơi đang bị ngập lụt nặng nề nhất trong đợt mưa lũ này.
(PLM) - Rạng sáng 11/10, ngôi nhà bốn tầng một tum nằm sâu trong ngõ 180 phố Kim Hoa, phường Văn Miếu - Quốc Tử Giám bốc cháy làm cả gia đình 5 người tử vong.
(PLM) - Ngày 10/10/2025, nhân dịp kỷ niệm 73 năm Ngày truyền thống Ngành Xuất bản, In và Phát hành sách Việt Nam (10/10/1952 – 10/10/2025), Đoàn công tác Bộ Tư pháp do đồng chí Nguyễn Quang Thái, Phó Bí thư chuyên trách Đảng ủy Bộ làm Trưởng đoàn đã đến thăm và chúc mừng Nhà Xuất bản Tư pháp. Cùng tham gia đoàn có đại diện các đơn vị thuộc Đảng ủy và Văn phòng Bộ.
(PLM) - Sáng 10/10, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh đã có mặt tại trụ sở Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam để trao số tiền 740 triệu đồng ủng hộ đồng bào các tỉnh bị thiệt hại do bão lũ.
(PLM) Từ ngày 9 đến 11/10/2025, Hội nghị Ung thư Phổi Châu Á 2025 lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam, đánh dấu bước tiến quan trọng trong hợp tác quốc tế về nghiên cứu và điều trị ung thư. Sự kiện do Tổng Hội Y học Việt Nam và Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam phối hợp cùng Hội Nghiên cứu Ung thư Phổi Thế giới tổ chức.
(PLM) - Từ tối ngày 8/10, mực nước sông Cầu và sông Cà Lồ dâng nhanh, lên vượt mức báo động 3, nước tràn qua đê vào khu vực dân cư gây ngập sâu tại nhiều xã như Sóc Sơn, Trung Giã, Đa Phúc, Thư Lâm, Nội Bài. Công an thành phố Hà Nội đã nhanh chóng huy động các lực lượng chạy đua với lũ dữ, triển khai đồng thời nhiều mũi công tác, sử dụng xuồng máy, ca nô, phao cứu sinh và thiết bị chuyên dụng, đi sâu vào từng ngõ nhỏ, từng nhà, dùng loa và đèn pin ra tín hiệu kêu gọi di tản.
(PLM) - Sáng 10/10, Trường Tiểu học Ngô Thì Nhậm (phường Hai Bà Trưng, TP Hà Nội) tổ chức chương trình “Hành trình yêu thương – Thắp sáng ước mơ”, phát động quyên góp ủng hộ đồng bào các tỉnh bị ảnh hưởng bởi mưa lũ.
(PLM) - “Bầu ơi thương lấy bí cùng, tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”, “Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ” — những câu ca dao, tục ngữ giản dị ấy lại vang lên tha thiết trong những ngày bão lũ vừa qua. Giữa cảnh nước dâng, nhà trôi, ruộng vườn tan hoang, người Việt lại thấy ấm lòng bởi tinh thần tương thân tương ái, bởi nghĩa đồng bào sâu nặng vốn đã ăn sâu trong máu thịt dân tộc. Trong cơn lũ dữ, có những giọt nước mắt rơi vì đau thương, nhưng cũng có những giọt nước mắt rơi vì xúc động – xúc động bởi tình người, tình đồng bào, bởi truyền thống tốt đẹp “lá lành đùm lá rách” vẫn vẹn nguyên qua bao thế hệ người Việt.
