Vào lúc 11 giờ 20 phút giờ Paris (17 giờ 20 phút giờ Việt Nam) ngày 21/11/2023, tại Phiên họp toàn thể lần thứ 42, Hội đồng UNESCO đã chính thức thông qua Nghị quyết với danh sách 53 danh nhân văn hóa, trong đó có Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Việc UNESCO thông qua Nghị quyết trước dịp kỷ niệm 300 năm Ngày sinh của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác đã khẳng định sự đánh giá cao của quốc tế đối với những giá trị văn hóa, y học của Việt Nam và danh nhân.
“Y thánh của Việt Nam”
Đại danh y Lê Hữu Trác hiệu Hải Thượng Lãn Ông sinh ra trong một gia đình có 6 tiến sĩ (quê tại xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên). Tuy nhiên, cuộc đời ông phần nhiều (từ năm 26 tuổi đến lúc mất) gắn bó với quê mẹ ở thôn Bàu Thượng, xã Tĩnh Diệm, huyện Hương Sơn, phủ Đức Quang, trấn Nghệ An (nay là xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn), đây cũng là giai đoạn mà ông có duyên nghiệp với nghề y, hành nghề bốc thuốc và trở thành Đại danh y của nước ta.
Nhà nghiên cứu văn hóa Việt cổ Lê Hữu Khánh, Quyền Trưởng tộc dòng họ Lê Hữu gốc Liêu Xá cho biết: Theo gia phả, có ghi chép rằng: Nếu tính từ đời thứ nhất, cụ Thủy tổ Lê Phúc Tiên, thì đến nay dòng họ Lê Liêu Xá đã phát triển đến đời thứ 22.
Việt Nam tự hào đã có 7 danh nhân được UNESCO vinh danh, cùng tham gia kỷ niệm là Nguyễn Du, Nguyễn Trãi, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chu Văn An, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Đình Chiểu và Lê Hữu Trác.
Về đời thứ 9, trong gia phả và trên văn bia có ghi: cụ Lê Hữu Mưu, xã Liêu Xá, huyện Đường Hào, đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ, khoa Canh Dần (1710), niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 6, có một trong ba vợ là cụ bà Bùi Thị Thưởng, quê ở Hương Sơn (Hà Tĩnh). Trong số anh chị em cùng mẹ do cụ Thưởng sinh ra có cụ Lê Hữu Tán (anh) và cụ Lê Hữu Trác (em). Gia phả lại ghi rất rõ rằng cụ Tán sinh vào giờ Tý ngày 14 tháng 2 năm Canh Tý (1720) và cụ Trác sinh vào giờ Dần ngày 12 tháng 11 năm Giáp Thìn (1724).
Lúc nhỏ Lê Hữu Trác theo cha lưu học ở đất Kinh kỳ Thăng Long. Ngày còn đi học, Lê Hữu Trác đã nổi tiếng là học trò hay chữ và đã thi đậu vào Tam trường. Năm 19 tuổi, cha mất nên ông phải thôi học về nhà chịu tang, ít lâu sau ông lại sung vào quân ngũ và theo nghiệp kiếm cung. Nhưng rồi nhận thấy đây là công việc không hợp với ý mình nên chỉ vài năm sau, nghe tin người anh cả mất, Lê Hữu Trác xin ra khỏi quân ngũ, lấy cớ về thay anh nuôi mẹ già 70 tuổi và mấy cháu mồ côi ở Hương Sơn (Hà Tĩnh). Về Hương Sơn không lâu thì Lê Hữu Trác bị ốm nặng trong vòng 2 - 3 năm liền, chữa trị khắp nơi không khỏi. Chính trận ốm này là bước ngoặt quan trọng đối với cuộc đời của Lê Hữu Trác và nghề thuốc Việt Nam. Số là sau nhiều năm tìm thầy chữa bệnh không kết quả, Lê Hữu Trác nhờ cáng đến nhà một thầy thuốc ở miền Rú Thành, thuộc xã Trung Cần, huyện Thanh Chương (nay là xã Nam Trung, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An) tên là Trần Độc.
Trong thời gian hơn một năm chữa bệnh, nhân khi rảnh rỗi ông thường đọc “Phùng thị cẩm nang” và hiểu được chỗ sâu xa của sách thuốc. Ông Trần Độc thấy lạ, bèn đem hết những hiểu biết về y học truyền cho ông. Vốn là người thông minh học rộng, ông mau chóng hiểu sâu y lý, tìm thấy sự say mê ở sách y học, nhận ra nghề y không chỉ lợi ích cho mình mà có thể giúp người, giúp đời, nên ông quyết chí học thuốc.
Di sản đồ sộ
Ở Hương Sơn, ông làm nhà cạnh rừng đặt tên hiệu “Hải Thượng Lãn Ông”. Hải Thượng là hai chữ đầu của tỉnh Hải Dương và phủ Thượng Hồng quê cha và cũng là xã Bầu Thượng quê mẹ. “Lãn Ông” nghĩa là “ông lười”, ngụ ý lười biếng, chán ghét công danh, tự giải phóng mình khỏi sự ràng buộc của danh lợi, của quyền thế, tự do nghiên cứu y học, thực hiện chí hướng mà mình yêu thích gắn bó.
Mùa thu năm Bính Tý (1756), Lê Hữu Trác ra kinh đô mong tìm thầy để học thêm vì ông thấy y lý mênh mông nhưng không gặp được thầy giỏi, ông đành bỏ tiền mua một số phương thuốc gia truyền, trở về Hương Sơn “từ khước sự giao du, đóng cửa để đọc sách” (Tựa “Tâm lĩnh”), vừa học tập và chữa bệnh. Mười năm sau tiếng tăm của ông đã nổi ở vùng Hoan Châu.
Sau mấy chục năm tận tụy với nghề nghiệp, Hải Thượng Lãn Ông đã nghiên cứu rất sâu lý luận Trung y qua các sách kinh điển: Nội kinh, Nam kinh, Thương hàn, Kim quỹ; tìm hiểu nền y học cổ truyền của dân tộc; kết hợp với thực tế chữa bệnh phong phú của mình, ông hệ thống hóa tinh hoa của lý luận Đông y cùng với những sáng tạo đặc biệt qua việc áp dụng lý luận cổ điển vào điều kiện Việt Nam, đúc kết nền y học cổ truyền của dân tộc.
Ông để lại nhiều tác phẩm lớn như: “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” gồm 28 tập, 66 quyển chắt lọc tinh hoa của y học cổ truyền, được đánh giá là công trình y học xuất sắc nhất trong thời trung đại Việt Nam và các cuốn “Lĩnh Nam bản thảo”, “Thượng kinh ký sự” không chỉ có giá trị về y học mà còn có giá trị văn học, lịch sử, triết học.
Lê Hữu Trác không những là một nhà y dược học vĩ đại mà còn là nhà thơ, nhà văn xuất sắc, nhà tư tưởng tiến bộ, có tinh thần nhân đạo sâu sắc. Sau khi mất, ông được Nhân dân và giới y học cả nước suy tôn là bậc “Y thánh của Việt Nam”.
Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác là một trong tứ trụ danh nhân văn hóa (Lê Hữu Trác, Nguyễn Du, Nguyễn Thiếp và Nguyễn Công Trứ) không chỉ của xứ Nghệ mà còn là của cả nước trong giai đoạn thế kỷ XVIII - XIX. Cuộc đời, sự nghiệp y học và sự nghiệp trước tác của ông đã để lại cho hậu thế một di sản đồ sộ mang tầm quốc tế.
Quần thể Khu di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác tại huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh) là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa - lịch sử về đại danh y. Quần thể Khu di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác bao gồm khu mộ và tượng đài tại thôn Hải Thượng (xã Sơn Trung); nhà thờ và khu tưởng niệm tại thôn Bảo Thượng (xã Quang Diệm). Khu mộ và tượng đài có diện tích 45.000m2 với 48 hạng mục, gồm: mộ đá Hải Thượng Lãn Ông; nhà phương đình; nhà đón tiếp; vườn cây; đường lát đá lên tượng đài dài 629m với 231 bậc tam cấp, 51 hệ thống chiếu nghỉ; tượng đài Lê Hữu Trác bằng đá cẩm thạch; bình phong đá cẩm thạch nguyên khối nặng 17 tấn; nhà khách; sân lễ hội...
Khu mộ là nơi yên nghỉ của Đại danh y Lê Hữu Trác nằm dưới chân núi Minh Tự (xã Sơn Trung) từ khi mất đến nay. Tuy đã có một số lần trùng tu, tôn tạo nhưng vị trí mộ, hướng mộ, hình thức mộ không thay đổi. Nếu nhìn từ trên cao xuống, mộ giống như một cánh diều nằm giữa núi rừng bao la, thanh bình, yên tĩnh.
Các hoạt động tế lễ Đại danh y Lê Hữu Trác mỗi năm thường diễn ra vào hai dịp: Lễ Phật đản và ngày kỵ Lê Hữu Trác. Các hoạt động này được diễn ra ngay tại mộ, nhà thờ Lê Hữu Trác và chùa Tượng Sơn (xã Sơn Giang, Hương Sơn).
Nằm trong khuôn viên khu mộ còn có tượng đài Lê Hữu Trác. Tượng được làm bằng đá cẩm thạch cao 16,91m, nặng 350 tấn. Vị trí xây dựng tượng đài nằm trên ngọn núi Minh Tự, nơi gắn liền với cuộc đời làm thuốc, vui thú cảnh núi rừng Hương Sơn của Hải Thượng Lãn Ông.
Cách khu mộ về hướng Tây 7km là nhà thờ và khu tưởng niệm Lê Hữu Trác thuộc thôn Bảo Thượng, xã Quang Diệm, nằm sát bên bờ sông Ngàn Phố. Xưa kia, đây là chốn thâm sơn cùng cốc nhưng lại có phong cảnh hữu tình, người dân sống hoà thuận cùng nhau bên nếp nhà tranh.
Nhà thờ và khu tưởng niệm Hải Thượng Lãn Ông đang lưu giữ một số tư liệu, hiện vật được phục dựng như: dụng cụ bào chế thuốc, diều sáo, bản sách thuốc Hải Thượng Lãn Ông toàn thư, sách Y gia tâm lĩnh, Hải Thượng Y tông tâm lĩnh...
Quần thể di tích Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác đã được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1990. Năm 2003, Bộ Y tế đã phê duyệt dự án tu bổ, tôn tạo quần thể di tích và giao cho Viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác làm chủ đầu tư. Dự án khởi công tháng 10/2004 đến tháng 2/2013 hoàn thành và bàn giao cho UBND huyện Hương Sơn quản lý, khai thác.
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Ngay sau vận hành bộ máy chính quyền địa phương hai cấp, xã Dân Hòa, Hà Nội đã kiện toàn và thành lập Ban chỉ đạo 197 với sự tham gia của nhiều lực lượng. Các đợt tổng kiểm tra, xử lý, giải quyết vi phạm về trật tự đô thị, trật tự an toàn giao thông, vệ sinh môi trường đã được lực lượng chức năng triển khai mạnh mẽ với quyết tâm không để vi phạm tái diễn, góp phần nâng cao chất lượng đời sống và đảm bảo an toàn giao thông trên toàn địa bàn.
(PLM) - Vụ TNGT xe khách logo Tân Kim Chi khiến 10 người chết, 14 người bị thương tại Hà Tĩnh vừa qua, tiếp tục dóng lên hồi chuông về vấn nạn xe chở khách vi phạm quy định, gây TNGT. Không riêng vụ xe khách chở chui, không phù hiệu này, nạn xe khách phù hiệu trá hình, gom khách lẻ diễn ra phổ biến trên tuyến Đà Nẵng ra Hà Nội.
(PLM) - Sáng nay, ngày 10/8, tại Tượng đài Vua Lý Thái Tổ và phố Đinh Tiên Hoàng, Công an thành phố Hà Nội đã long trọng tổ chức diễu binh, diễu hành Ngày hội vì Thủ đô bình yên và ra quân đảm bảo an ninh trật tự.
(PLM) - Sau một ngày (08/8/2025) làm việc khẩn trương, nghiêm túc với tinh thần "Dân chủ - Đoàn kết - Kỷ cương - Đổi mới - Phát triển", Đại hội đại biểu Đảng bộ Bộ Tư pháp lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, đã hoàn thành toàn bộ chương trình nghị sự và thành công tốt đẹp. Đại hội đã thông qua các văn kiện quan trọng, đề ra phương hướng, mục tiêu và ba đột phá chiến lược, tạo tiền đề và khí thế mới cho sự phát triển của toàn ngành Tư pháp trong kỷ nguyên mới.
(PLM) - Hiện nay Hà Nội còn rất nhiều chợ cóc, chợ tạm đang hoạt động gây mất mỹ quan đô thị và tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ cao, đồng thời vấn đề an toàn thực phẩm tại chợ và truy xuất nguồn gốc thực phẩm hàng hoá là một dấu hỏi lớn, nhất là trong thời điểm hiện nay khi bệnh dịch tả lợn châu phi đang diễn biến phức tạp. Ngày 01/8, UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Công văn số 4373 về việc triển khai thực hiện Nghị quyết của HĐND Thành phố về xử lý dứt điểm các chợ không phù hợp quy hoạch, các tụ điểm kinh doanh tự phát và hoạt động giết mổ gia súc, gia cầm nhỏ lẻ trên địa bàn Thành phố.
(PLM) - Sáng ngày 07/8/2025, Trường Đại học Luật Hà Nội long trọng tổ chức Lễ tốt nghiệp cho 1.645 sinh viên Khóa 46 hệ đào tạo chính quy (niên khóa 2021 – 2025).
(PLM) - Sáng nay (ngày 8/8/2025), tại trụ sở Bộ Tư pháp, Đảng bộ Bộ Tư pháp đã tổ chức phiên trù bị Đại hội đại biểu Đảng bộ Bộ Tư pháp lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Phiên họp đã hoàn thành toàn bộ chương trình nghị sự, thống nhất các nội dung quan trọng để chuẩn bị cho phiên chính thức sẽ diễn ra vào chiều cùng ngày.
(PLM) - Sáng 6/8 tại Hà Nội, Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị giao ban công tác pháp chế nhằm đánh giá kết quả 7 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ 5 tháng cuối năm 2025. Thứ trưởng Bộ Tư Pháp Đặng Hoàng Oanh chủ trì Hội nghị.
(PLM) - Năm 2010, Ông Nguyễn Bá Dã ở thị trấn Thanh Sơn, huyện Thanh Sơn,t ỉnh Phú Thọ đã bỏ ra khoảng 271 triệu để chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho các hộ dân có đất bị thu hồi để làm cây xăng ở thị trấn Thanh Sơn, và ông Hào (giám đốc công ty Sơn Hào – nay là công ty Bảo An Phú Thọ) cắt 15m đất mặt đường kéo dài hết thửa đất có diện tích khoảng 572,7m2 để gia đình ông Dã sử dụng, hai bên có lập văn bản thoả thuận. Gia đình ông Dã đã xây dựng công trình trên thửa đất này và sử dụng ổn định từ đó đến nay. Tuy nhiên, hơn 10 năm sau, ông lại bị doanh nghiệp (đơn vị từng hợp tác với ông) khởi kiện đòi lại đất.
(PLM) - Sau phản ánh của Báo PLVN về đoàn xe chở cát có dấu hiệu quá tải đang hoạt động trên các tuyến Quốc lộ 7A, 15A và “đe doạ” tải trọng của cầu Đô Lương. Đến nay, tình trạng này vẫn tiếp diễn, thậm chí còn diễn ra rầm rộ hơn. Đường rộng, thoáng những xe chở cát này di chuyển nhanh, xả bụi mù mịt, đoạn đường nhỏ hẹp thì nguy cơ mất an toàn giao thông lại càng lớn. Còn tại vị trí đường đang bị xuống cấp, những chiếc xe này di chuyển chậm khiến việc lưu thông gặp nhiều khó khăn. Liên quan đến tình trạng trên, PV đã liên hệ làm việc với Phòng Cảnh sát giao thông Công an tỉnh Nghệ An nhưng vẫn chưa nhận được phản hồi.
