“Văn hóa” hay “tệ nạn”?
Trong phần tự bào chữa trước toà, bị cáo Lê Hồng Sơn - nguyên Giám đốc Công ty Blue Sky cho rằng: “Doanh nghiệp là nạn nhân của cơ chế xin - cho, nạn nhân của “văn hóa phong bì”. Trong phần bào chữa cho bị cáo này, Luật sư Giang Hồng Thanh nêu quan điểm rằng, một số cán bộ Nhà nước gây khó khăn, ép buộc doanh nghiệp phải đưa tiền thì mới tạo điều kiện cấp phép, nếu không đưa tiền, chắc chắn doanh nghiệp sẽ bị thiệt hại rất lớn. Tại phiên tòa, nhiều cựu giám đốc cũng khai phải bán nhà bù lỗ vì “bị mất chuyến bay” nên không còn lựa chọn nào khác, đành phải hối lộ thông qua “văn hóa phong bì để cảm ơn”.
Đáng nói, về chuyện nhận “phong bì cảm ơn”, trước vành móng ngựa, nhiều bị cáo là những cựu cán bộ, quan chức nhận hối lộ đã đưa ra đủ lý do để ngụy biện như: “không nhận thức được hành vi của mình là vi phạm”, “không nhận thức đầy đủ về quà tặng”, thậm chí lý giải hành vi nhận tiền của mình là do các doanh nghiệp “cảm ơn” chứ không đòi hỏi.
Đơn cử, bị cáo Tô Anh Dũng, cựu Thứ trưởng Ngoại giao trình bày: “Tôi không làm trong quản lý kinh tế nên không phân biệt được ranh giới giữa hành vi dân sự nhận tiền cảm ơn và hành vi phạm tội. Khi bị điều tra, được công an giải thích và đọc hai quyển sách luật nên đã nhận thức được sai phạm”. Còn bị cáo Phạm Trung Kiên, cựu Thư ký Thứ trưởng Bộ Y tế nhiều lần biện minh rằng các doanh nghiệp cảm ơn mình sau khi thực hiện chuyến bay giải cứu, chứ “bị cáo không đòi hỏi”, “không ép bức doanh nghiệp”.
Tuy nhiên, bản luận tội của Viện kiểm sát nhân dân xác định việc nhận “quà cảm ơn” thực chất là hành vi nhận hối lộ. Đại diện Viện kiểm sát phủ nhận lời biện minh của các bị cáo về “quà cảm ơn” với các lý do xác đáng: không thể coi là cảm ơn khi các bị cáo đang làm công việc thuộc chức trách nhiệm vụ của mình; khi số tiền cảm ơn bằng cả một gia tài mà nhiều người mong ước; khi người đưa buộc phải đưa và hơn nữa trong bối cảnh, người dân và doanh nghiệp cả nước chắt chiu quyên góp cho quỹ vaccine và công tác cứu trợ nhằm phòng, chống dịch... Trong phần luận tội, đại diện Viện kiểm sát cho rằng, “việc đánh tráo khái niệm cực kỳ nguy hiểm, có thể gây ra tiền lệ xấu cho xã hội” và “cần phải nhận thức cho đúng để loại bỏ “văn hóa phong bì” ra khỏi đời sống xã hội”.
Nét văn hóa bị “biến tướng”
Điều đáng chú ý trong vụ án nêu trên là cụm từ “văn hóa phong bì” được nhắc đến nhiều lần nhưng việc gọi hành vi này là “văn hóa”, dù đặt trong ngoặc kép liệu có thỏa đáng? Đây có phải một nét văn hoá đúng nghĩa?
Để trả lời câu hỏi trên, trước hết cần khẳng định rằng, khái niệm văn hóa có nội hàm phong phú và rất rộng với rất nhiều định nghĩa khác nhau. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa. Văn hóa là tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”. Người cũng khẳng định “trong công cuộc kiến thiết nước nhà, có bốn vấn đề cần chú ý đến, cũng phải coi là quan trọng ngang nhau: chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa”. Đặc biệt, tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất (24/11/1946), Chủ tịch Hồ Chí Minh một lần nữa khẳng định quan điểm: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”, theo đó, Người nêu rõ: “Văn hóa phải hướng dẫn quốc dân thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”.
Với vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng của văn hóa trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam đã có nhiều Nghị quyết về văn hóa. Trong đó, Nghị quyết số 03-NQ/TW ngày 16/7/1998, của Ban Chấp hành Trung ương tại Hội nghị Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đã xác định: “Văn hoá Việt Nam là thành quả hàng nghìn năm lao động sáng tạo, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là kết quả giao lưu và tiếp thu tinh hoa của nhiều nền văn minh thế giới để không ngừng hoàn thiện mình. Văn hoá Việt Nam đã hun đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam, làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc”.
Nói riêng về văn hóa cảm ơn của người Việt, trải qua nhiều thời kỳ lịch sử của dân tộc, từ thời Hùng Vương dựng nước đã có sự tích Lang Liêu tự tay làm bánh chưng, bánh dày để báo đáp ơn nghĩa sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ đối với con cái. Đến nay, nét văn hoá này vẫn được duy trì và tiếp nối, điển hình trong phần lớn các gia đình người Việt vẫn giữ truyền thống tổ chức lễ mừng thượng thọ ông bà, cha mẹ. Những dịp như giỗ tổ tiên, Tết Nguyên đán, Tết Thanh minh..., con cái dù ở phương xa vẫn cố gắng về nhà hoặc làm một điều gì đó để bày tỏ lòng biết ơn với cha mẹ, ông bà, tổ tiên.
Ngoài ra, người Việt cũng có nhiều ngày lễ, kỷ niệm để gìn giữ và phát huy truyền thống biết ơn, “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ người trồng cây”, “Đền ơn đáp nghĩa” trong xã hội, như Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2, Ngày Thương binh - Liệt sĩ 27/7... Có thể thấy, truyền thống biết ơn, trả ơn được xem như một đạo lý làm người cơ bản, được nhiều thế hệ người Việt gìn giữ, trân trọng, truyền lại cho đời sau. Nét văn hoá này được xem như một trụ cột nền tảng của lẽ công bằng và những gì tốt đẹp nhất ở đời.
Như vậy, nếu dựa trên cơ sở tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, cũng như truyền thống văn hoá cốt lõi của dân tộc thì “phong bì” cảm ơn trong nhiều trường hợp sử dụng hiện nay không thể được coi là một biểu hiện của văn hoá cảm ơn, mà cần nhận thức đúng đây một tệ nạn xã hội. Điều đáng lo ngại là tệ nạn phong bì cùng với “cơ chế xin - cho” vốn không mới và đang tồn tại phổ biến ở hầu hết các lĩnh vực trong xã hội, từ những công việc thường nhật nhất như đi học, đi làm, tăng lương, khám bệnh, làm thủ tục hành chính… cho đến các công việc đặc thù hơn.
Trong môi trường công vụ, một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức đã coi việc nhận “phong bì cảm ơn” của người dân, doanh nghiệp như một thói quen bình thường, một “thông lệ” khi thực thi công việc của mình. Nếu có, họ sẽ giải quyết thủ tục nhanh chóng hơn, hướng dẫn kỹ càng hơn; nếu không có, họ sẽ nhũng nhiễu, hạch sách, làm khó dễ, gây khó khăn...
Điều đáng suy ngẫm không chỉ là tình trạng thoái hóa về đạo đức xã hội, đạo đức công vụ đang diễn ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chính trị và hành chính Nhà nước trong mối quan hệ với nhân dân mà ở một góc độ khác, từ một truyền thống cao quý, đẹp đẽ của người Việt là cảm ơn và bày tỏ lòng biết ơn, “tệ nạn phong bì” cho thấy nét văn hóa cảm ơn đã và đang bị lợi dụng để biện minh, ủng hộ cho hành vi tham nhũng.
Tại phiên tòa xét xử vụ “chuyến bay giải cứu”, trình bày bản luận tội, đại diện Viện kiểm sát nhân dân nêu rõ trong vụ án này, có 21/54 bị cáo bị truy tố về tội “Nhận hối lộ” xảy ra tại một số bộ, ngành, địa phương. Trong phần thẩm vấn tại phiên tòa, một số bị cáo cho rằng hành vi nhận tiền của mình là do các doanh nghiệp cảm ơn sau khi thực hiện thành công các “chuyến bay giải cứu”. Viện kiểm sát xác định đây là việc đánh tráo khái niệm cực kỳ nguy hiểm, có thể gây ra tiền lệ xấu cho xã hội; do vậy cần phải nhận thức cho đúng để loại bỏ “văn hóa phong bì” ra khỏi đời sống xã hội.
Đại diện Viện kiểm sát khẳng định hành vi nhận tiền của các bị cáo trong vụ án này là hành vi nhận hối lộ. Các bị cáo đang làm công việc thuộc chức trách nhiệm vụ của mình nên không thể coi là cảm ơn khi số tiền là bằng cả một gia tài mà nhiều người mơ ước, không thể coi là cảm ơn khi người đưa buộc phải đưa tiền. Các bị cáo nhận một số tiền đặc biệt lớn cho cá nhân mình trong bối cảnh người dân và doanh nghiệp cả nước chắt chiu quyên góp cho Quỹ vaccine, cho công tác cứu trợ nhằm phòng, chống dịch.
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Sáng ngày 10/9/2025, tại trụ sở Bộ Tư pháp đã diễn ra Lễ bàn giao công tác Lãnh đạo Bộ theo Quyết định số 2761 ngày 05/9/2025 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, giữa Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú và Thứ trưởng Phan Chí Hiếu.
(PLM) - Sáng 10/9, UBND xã Phúc Khánh đã tổ chức lễ tưởng niệm các nạn nhân bị thiệt mạng do bão số 3 Yagi tại thôn Làng Nủ như một lời tri ân, tưởng nhớ và sẻ chia sâu sắc với những mất mát của người dân nơi đây.
(PLM) - Sáng 9/9, tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã tiếp ông Mohamed Regaz, Tổng Thư ký Bộ Tư pháp Algeria. Cuộc gặp diễn ra trong bầu không khí hữu nghị, mở ra cơ hội thúc đẩy hợp tác pháp luật và tư pháp giữa hai nước anh em.
(PLM) - Ngày 9/9, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Việt Nam Nguyễn Thanh Tịnh đã có cuộc hội đàm với Tổng Thư ký Bộ Tư pháp Algeria Mohamed Regaz. Tham dự buổi làm việc còn có Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Hữu Huyên và một số đơn vị thuộc Bộ Tư pháp hai nước.
Thực hiện Kế hoạch số 169-KH/VPIW ngày 25/8/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng, từ ngày 9 đến 12/9, hội nghị tập huấn trực tuyến về nâng cao nhận thức, trang bị kiến thức và kỹ năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác Đảng được tổ chức, kết nối từ điểm cầu Trung ương đến các cơ quan, đơn vị trong toàn hệ thống.
(PLM) - Ngày 8/9, Trường Đại học Luật Hà Nội đã tổ chức Lễ khai giảng Khoá 50 trình độ Đại học, hình thức đào tạo chính quy niên khoá 2025 – 2029.
(PLM) - Đây là nhà máy sản xuất bê tông có tên Phương Nam nằm trong một mỏ khai thác đá và ngay sát với khu dân cư xóm Nước Lạnh, xã Liên Sơn, tỉnh Phú Thọ. Phản ánh đến Báo PLVN, nhiều năm qua người dân phải sống chung với những hệ luỵ từ hoạt động khai thác đá và sản xuất bê tông tươi từ nhà máy này mang lại. Nguồn nước thải từ trạm trộn bê tông khi chảy ra môi trường, len lỏi qua các kênh mương và thửa ruộng, theo thời gian ngấm sâu vào đất khiến lớp bùn có màu trắng đục giống như vôi bột, đang “đe doạ” trực tiếp tới nguồn nước sinh hoạt của các hộ dân.
(PLM) - Năm 2025 là một dấu mốc có ý nghĩa hết sức đặc biệt đối với đất nước và dân tộc ta, kỷ niệm 80 năm ngày Cách mạng Tháng Tám thành công và 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đánh dấu quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển của đất nước, 80 phát triển rực rỡ là minh chứng cho sức mạnh đoàn kết, ý chí tự cường và khát vọng vươn lên, của cả dân tộc. Đây cũng là dịp để các thế hệ hôm nay suy ngẫm, kế thừa và tiếp tục phát huy tinh thần bản lĩnh, sáng tạo đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, quyết tâm thực hiện mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, 100 năm thành lập Nước, và trở thành nước đang phát triển công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
(PLM) - Trong sắc thu rực rỡ của tháng Chín lịch sử, gần 26 triệu học sinh trên cả nước lại hân hoan bước vào năm học mới. Tiếng trống trường hôm nay không chỉ mở đầu cho một chặng đường tri thức, mà còn ngân vang trong thời khắc thiêng liêng: 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và 80 năm ngành Giáo dục đồng hành cùng sự nghiệp phát triển đất nước.
(PLM) - Sáng 5/9, cùng với các trường học trên cả nước, thầy và trò trường Tiểu học Nguyễn Du (phường Hà Đông, TP.Hà Nội) đã thực hiện nghi thức chào cờ, hát Quốc ca và lắng nghe bài phát biểu quan trọng, những lời căn dặn của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành giáo dục, cùng được theo dõi Tổng Bí thư đánh trống khai giảng năm học 2025 - 2026. Một năm học với nhiều đổi mới, mang theo những kỳ vọng và có ý nghĩa đặc biệt, kỷ niệm 80 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các em học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên.
