Cải cách hành chính cấp tỉnh
Theo TS Nguyễn Minh Tường - Viện Sử học, trong gần 20 năm dưới thời Gia Long và hơn 10 năm dưới thời Minh Mệnh hình thành và củng cố quyền lực của chế độ của Tống trấn Bắc Thành (cai quản cả 11 trấn Bắc Kỳ) và Gia Định thành (cai quản 5 trấn Nam Kỳ). Thời gian Nguyễn Văn Thành làm Tống trấn Bắc thành và Lê Văn Duyệt làm Tống trấn Gia Định thành, do công lao của hai khai quốc công thần này và uy tín họ quá lớn, nên triều đình nhà Nguyễn không thể kiểm soát nổi.
Nhà Nguyễn hiểu điều đó, nhưng thời Gia Long vẫn dành sự ưu ái cho hai Tống trấn Bắc Thành và Gia Định thành, cho tới khi lên ngôi năm 1820, Vua Minh Mạng đã tính tới điều đó, nhưng ông thận trọng và khôn khéo.
Trong 2 năm 1831 - 1832, Vua Minh Mệnh đã cho xoá bỏ các đơn vị “Thành” và “Trấn”, chia đặt cả nước thành 31 tỉnh. Đây có thể coi nhà vua đã rất vững mạnh về chính trị và nhà Nguyễn đã biết phân phân bổ quyền lực.
“Minh Mệnh có ý thức về vị trí của mình đối với vương triều Nguyễn. Hoài bão của ông là muốn làm “một Lê Thánh Tông của triều Nguyễn”, nhà sử học Nguyễn Minh Tường nhận định.
Tháng 10 năm Minh Mệnh thứ 12 (1831), cuộc cải cách bộ máy hành chính cấp tỉnh được tiến hành từ các trấn ở Quảng Trị, phía bắc kinh đô Huế ra toàn bộ Bắc Kỳ, Minh Mệnh sắp xếp lại các trấn và chia thành 18 tỉnh. Một năm sau, lại chia tỉnh, đặt quan từ Quảng Nam trở vào trong là 12 tỉnh. Như vậy, trong 2 năm đã có 31 tỉnh (30 tỉnh và một phủ Thừa Thiên), trong đó có 10 tỉnh lớn, 10 tỉnh vừa và 10 tỉnh nhỏ.
Đồng thời với việc chia tỉnh đã tiến hành cải tổ lại bộ máy quan lại. Các chức Tổng trấn Bắc Thành và Tống trấn Gia Đình thành đã bị xoá bỏ. Các chức Trấn thủ, Hiệp trấn và Tham hiệp đứng đầu các trấn cũng bị bãi bỏ.
Đây là cách làm mô phỏng theo nhà Minh, Thanh (Trung Quốc). Nhà vua cho đặt lại chức Tổng đốc, Tuần Phủ, Bố chánh, Án sát và Lãnh binh đứng đầu các tỉnh trong cả nước.
Trong việc sử dụng quan lại để tránh “kéo bè kết cánh”, ỷ thế làm bậy, tha hoá bộ máy hành chính, nhà vua đã áp dụng triệt để chế độ “hồi tỵ” (hồi tỵ nghĩa đen là tránh né), đưa ra quy định như sau: không được làm quan một trong các địa phương sau đây: nguyên quán; trú quán; quê mẹ; quê vợ và nơi du học lúc còn trẻ.
Các quan chức đứng đầu như Tổng đốc, Tuần Phủ, Bố chính, Án sát, Lãnh binh, Đốc học thì không được cử người cùng chung một quê. Các lại dịch thuộc các bộ, các nha có bố con anh em ruột, anh em chú bác, người có họ hàng xa và có tình thông gia đều phải hồi tỵ. Các nha môn lớn nhỏ, trong ngoài nếu trong một nhà, người nào có tình thầy trò thân thiết đều phải hồi tỵ.
Cơ quan hành chính gọn nhẹ, củng cố tinh thần pháp trị
Cuộc cải cách của nhà vua đã thu được những kết quả nhất định, dù không phải là hoàn hảo. Tính hợp lý của các cơ quan hành chính thể hiện như việc có một viên đại thần cho rằng tỉnh Hưng Hóa quá rộng, xin nhà vua cho phép tách 2 tỉnh, nhưng Minh Mệnh không đồng ý, bởi vì tỉnh rộng nhưng dân số ít, đất canh tác không nhiều. Tách tỉnh rồi phải xây dựng trụ sở, thêm quan lại, mà theo nhà vua, quan càng nhiều càng “nhiễu” dân mà thôi.
Về việc bổ nhiệm quan lại, từ các viên Thượng thư đứng đầu các bộ trong triều đình, các viên Tổng đốc, Tuần phủ đứng đầu mỗi tỉnh đến hàng ngũ các viên Tri phủ, Tri huyện đều do nhà vua bổ nhiệm. Bộ Lại chỉ làm công tác tuyển chọn, thuyên chuyển và thăng giáng hàng ngũ quan lại, chứ không có quyền bổ nhiệm.
Nhà sử học Nguyễn Minh Tường cho biết thêm: “Để bảo đảm cho sự thành công của công cuộc cải cách, Vua Minh Mệnh rất chú ý tới vấn đề nhân sự của bộ máy hành chính cấp tỉnh. Trong việc dùng người nhà vua rất quyết đoán và chuyên chế. Tư tưởng pháp trị xuyên suốt thời ông cai trị. Ông ban thưởng khá rộng rãi và sử dụng người có tài và mẫn cán, song cũng nghiêm khắc với tội lỗi của quan lại. Dưới thời Minh Mệnh việc xử chém các viên quan đại thần tham nhũng và chặt tay những kẻ thủ kho bớt xén của công là chuyện không phải hiếm thấy”.
 |
Án sát Quảng Ngãi Nguyễn Đức Hội cậy mình là bề tôi cũ của nhà vua, lơ là chức phận lại tham nhũng. Minh Mệnh là cho lột hết chức sắc và phát vãng ra Cam Lộ làm lính, nhà vua bày tỏ: “Ta từ khi lên ngôi đến nay, dùng người làm việc giữ một mực công bằng, dẫu có kẻ tôi con nhân tín từ trước cũng chỉ dùng theo tài năng, chứ không tư vị một người nào. Kẻ nào có tội cũng theo pháp luật trừng trị, chưa từng gượng nhẹ bao giờ” (Theo Đại Nam thực lục).
Bộ Hoàng triều luật lệ gồm 938 điều đã được biên soạn xong vào năm 1812, được thi hành từ triều Gia Long, Vua Minh Mệnh còn quy định thêm các điều luật mới như: Định chế chi tiết về phân xử việc làm sai lầm của các thuộc viên, các đường quan ở Kinh đô và các tỉnh. Định lệ về việc xử phạt quan lại tham nhũng và hối lộ… Những viên quan tài ba như Thị lang sung Nội các Hà Tông Quyền, Phan Huy Thực, Nguyễn Công Trứ… khi mắc lỗi, có tội cũng không tránh khỏi sự trừng phạt của luật pháp.
Ông cũng rất ghét thói xu nịnh trong triều chính, trong sách Đại nam thực lục có ghi chép một việc: “Thị lang Nội các là Phan Thanh Giản và Trương Đăng Quế dâng bài tụng đại khánh (tứ tuần đại khánh của Minh Mệnh) thuật lại công việc từ lúc vua lên ngôi đến nay, siêng lo chính trị làm gốc để được phúc hưởng thọ. Vua phê: “Bọn người không lo cố gắng làm hết chức phận, cứ ngày đêm thêm lầm lỗi, nay lại làm bài văn vô dụng này đối với lầm lỗi có bổ ích gì? Trẫm có thích nịnh ngoài mặt đâu? Vậy ném trả lại và truyền chỉ quở mắng”.
Trong chương trình cải cách của mình, nhà vua từng bước củng cố chế độ quan văn, hạn chế quan võ theo truyền thống của nền chính trị phương Đông. Dù trọng quan văn, nhưng ông không bao giờ xao nhãng chỉnh đốn việc quân. Quân đội dưới thời vua Minh Mệnh là một quân đội mạnh đã được minh chứng trong lịch sử.
Đánh giá chung về cuộc cách mạng cải cải hành chính, quan lại thời Vua Minh Mệnh, nhà sử học Nguyễn Minh Tường nhận định: “Cải cách hành chính dưới triều Minh Mệnh mang lại hiệu quả là củng cố và tăng cường chế độ giám sát toàn bộ nền hành chính quốc gia. Tuy nhiên, do những hạn chế về thế giới quan mặc dù có những cải cách tích cực nhưng nhà vua vẫn không vươn được ra thế giới bên ngoài mà ngược lại “đóng cửa” hơn trước và từ chối toàn bộ thỉnh cầu thiết lập mối giao bang của các nước phương Tây”.
Tổng đốc là hàm tương đương với Thượng thư Lục bộ, trật Chánh nhị phẩm có trách nhiệm chuyên hạt, một tỉnh và kiêm hạt một tỉnh (ví như Tổng đốc Bình - Trị chuyên hạt Quảng Bình và kiêm hạt Quảng Trị).
Tuần phủ các tỉnh Nam Kỳ thường gọi là Tuần vũ, là chức hàm tương đương với Tham tri lục bộ, trật Tòng nhị phẩm có trách nhiệm chuyên hạt một tỉnh (ví như Tuần phủ An Giang).
Bố Chánh trật Chánh tam phẩm chuyên trách các việc thuế khoá, tài chính trong tỉnh.
Án sát trật Tòng tam phẩm chuyên giữ việc kiện tụng, hình án trong tỉnh.
Lãnh binh trật Tòng tam phẩm trông coi việc binh trong tỉnh.
Tuấn Ngọc
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Tương truyền Thánh Gióng - Phù Đổng Thiên Thiên Vương sau khi đánh tan giặc Ân trở về đã dừng chân nghỉ ngơi tại đất Sóc Sơn, gội đầu ở đền Sọ thuộc xã Phù Lỗ trước khi ngài cởi bỏ áo giáp, cưỡi ngựa bay về trời. Từ đó, đền Sọ là nơi người dân của 3 tổng: Phù Xá, Xuân Nộn, Phù Lỗ cùng lo việc thờ cúng Thánh Gióng, nên còn được gọi là đền Tam Tổng. Sự tích vừa là một nét văn hoá đặc sắc, vừa là lòng thành kính và niềm tự hào của người dân Phù Lỗ qua bao thế hệ. Vào ngày 16/2 (Âm lịch), người dân nơi đây cùng nhau chuẩn bị lễ, rước kiệu tổng lên đền Thượng để cáo yết chư vị phật thánh, xin phép được nghinh rước bát hương thờ Phù Đổng Thiên Thiên Vương về đền Sọ và mở hội trong 3 ngày.
(PLM) - Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước ghi nhận gần 40.000 ca nghi mắc sởi, 5 ca tử vong. Do vậy, ngày 15/3, tại Hà Nội, Bộ Y tế tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng chống, bệnh Sởi. Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan dự và chủ trì Hội nghị.
(PLM) - Khi các mức xử phạt vi phạm an toàn giao thông đường bộ được nâng cao theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP, đa số người tham gia giao thông đã ý thức hơn trong việc tuân thủ các quy định của pháp luật. Tuy nhiên, theo ghi nhận hiện nay trên địa bàn thành phố Hà Nội nhiều biển báo giao thông, biển chỉ dẫn trên nhiều tuyến phố lại được lắp đặt chưa được chuẩn mực, hay bị cây xanh, ô, biển quảng cáo, mái che vái vảy che khuất khiến người đi đường gặp khó khăn trong việc quan sát.
(VPL) - Ngày 11/3, tại thành phố Cam Ranh, Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam, Thường vụ Đảng ủy Quân chủng Hải quân lựa chọn Lữ đoàn 162, vùng 4 Hải quân tổ chức điểm Đại hội đại biểu lần thứ VI, nhiệm kỳ 2025-2030, cấp cơ sở để rút kinh nghiệm trong toàn quân. Tham dự Đại hội gồm đại diện Bộ Quốc phòng, Quân chủng Hải quân, các đồng chí lãnh đạo các tổ chức Đảng trực thuộc Quân chủng và cán bộ, chiến sĩ là đảng viên.
(PLM) - Thời gian gần đây, đang xuất hiện tình trạng một số cá nhân ngang nhiên lan truyền, quảng bá game “tài-xỉu online” – một hình thức đánh bạc, cá cược ăn tiền trực tuyến. Để sở hữu một khoản tiền dùng trong game, người chơi có thể nạp vào thông qua việc chuyển khoản ngân hàng, với số tiền không giới hạn và có thể lên tới cả tỷ đồng. Đáng nói, người chơi đã phát trực tiếp quá trình đánh bạc online trên nền tảng mạng xã hội và sau đó được lan truyền một cách mạnh mẽ khi đã thu hút được hàng trăm lượt xem và có tới hàng nghìn lượt người dùng chia sẻ.
(PLM) - Dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật phục vụ cấp nước phòng cháy chữa cháy (PCCC) trên địa bàn quận Ba Đình, Hà Nội do Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng quận thực hiện, sau khi được triển khai đã nhận được sự đồng tình ủng hộ của đông đảo người dân, các công trình được hoàn thành sẽ giúp tăng cường khả năng “tác chiến” khi có cháy, nổ xảy ra tại các khu dân cư nằm trong ngõ sâu, ngách hẹp. Với tổng mức đầu tư 46 tỷ đồng từ nguồn ngân sách quận, đến thời điểm hiện tại dự án đã triển khai thi công xây dựng được 17 bể ngầm và đang tiếp tục mở rộng trên toàn địa bàn. Sau khi hoàn thành, công trình sẽ được Ban quản lý dự án bàn giao cho UBND phường và khu dân cư nơi có đặt trạm bơm.
(PLM) - Chiều ngày 10/3/2025 Báo PLVN đã tổ chức Hội nghị Quyết định về công tác cán bộ kiện toàn Bộ máy tổ chức của báo. Bên cạnh đó, hội nghị cũng phát động phong trào thi đua và ký kết giao ước thi đua năm 2025 và công khai bản kê khai tài sản năm 2024.
(PLM) - Ngày 9.3 bệnh viện đa khoa Hồng Ngọc phối hợp với tổ chức NUOY (Hoa Kỳ) đã đưa gần 30 chuyên gia quốc tế là các bác sĩ có chuyên môn cao về phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ, phẫu thuật Tai - Hàm mặt - Tay chân và phẫu thuật tái tạo ngực để thăm khám và tham vấn chuyên môn cho chương trình phẫu thuật từ thiện “Chắp cánh ước mơ” 2025. Đây là đợt phẫu thuật từ thiện đầu tiên trong năm nay, nhằm mang đến cơ hội thay đổi cuộc sống cho bệnh nhân nghèo mắc dị tật bẩm sinh hoặc chịu di chứng nặng nề sau chấn thương.
(PLM) - Vừa qua, Phòng Cảnh sát kinh tế - Công an TP Hà Nội đã ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can đối với Nguyễn Văn Dưỡng (sinh năm: 1982; thường trú tại số 15, ngách 196/5 Đại Mỗ, phường Đại Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) là Giám đốc Công ty TNHH sản xuất và kinh doanh xuất nhập khẩu DNT và Phạm Thị Hương (sinh năm: 1999; thường trú tại thôn Minh Đức, xã Quỳnh Thọ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình) về tội Sản xuất, buôn bán hàng giả, quy định tại Điều 192 BLHS. Theo Cơ quan Cảnh sát điều tra, các đối tượng đã sản xuất và buôn bán bông tẩy trang nhãn hiệu La Soirée và nhiều bông tẩy trang các loại. Tang vật thu giữ của 2 đối tượng Nguyễn Văn Dưỡng và Phạm Thị Hương có tổng giá trị tương đương với hàng thật là hơn 850 triệu đồng.
(PLM) - Gần đây, trên mạng xã hội xuất hiện tình trạng có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt tiền của người dùng kiểu mới, dù không quá tinh vi nhưng đã thu hút lượng lớn người dùng quan tâm và được lan truyền mạnh mẽ. Đáng nói, người phát livestream đã thực hiện hành vi nghi là đánh bạc bằng hình thức "tài-xỉu online", sau đó kêu gọi người xem chuyển tiền qua để cá cược với cam kết sẽ hoàn lại lợi nhuận gấp hơn 10 lần trong thời gian ngắn. Đáng chú ý, cá cược “tài-xỉu online" ăn tiền là một hình thức đánh bạc trực tuyến, bởi vậy người dùng mạng xã hội càng cần phải phải đề phòng và cảnh giác để không vi phạm các quy định pháp luật cũng như bảo vệ tài sản và quyền lợi của cá nhân.
