Hướng về cội nguồn - nét đặc trưng của văn hóa của người Việt Nam
Đạo lý cội nguồn là một trong những nét đẹp mang tính tiêu biểu của văn hóa dân tộc Việt. Trải qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, đạo lý cội nguồn đã trở thành chất kết dính của cộng đồng người Việt và đã góp phần to lớn trong việc tạo nên sức mạnh để dân tộc Việt vượt qua mọi nguy hiểm, đánh bại mọi kẻ thù của dân tộc để giành và bảo vệ nền độc lập của đất nước.
“Con người có tổ có tông / Như cây có cội như sông có nguồn” - câu ca dao ấy luôn nhắc nhở mỗi người dân đất Việt hướng về nguồn cội của mình, nhớ đến nguồn gốc, biết ơn ông bà, tổ tiên của mình. Và ngay từ buổi lập quốc, truyền thống hướng về cội nguồn luôn là một trong những đức tính tốt đẹp, trở thành phương thức ứng xử của mỗi con người Việt Nam.
Đạo lý sống của người Việt luôn luôn hòa đồng, gắn kết không chỉ trong mối quan hệ ruột thịt mà bao gồm cả cộng đồng xã hội: “Đường đi cách bến đến cách sông / Muốn qua dòng nước nhờ ông lái đò”. Vượt lên tất cả, với người Việt, mối quan hệ hệ Nước - Nhà là mối quan hệ đặc biệt, Nước luôn luôn gắn với Nhà. Tự bao đời nay, mỗi người Việt Nam đều xác định trách nhiệm của mình với nước - “Nợ nước thù nhà”. Có lẽ ít có dân tộc nào trên thế giới, những người có công với nước, với dân lại được ghi nhận tôn thờ như chính bậc sinh thành của mình.
Thành ngữ có câu “Tháng Tám giỗ cha, tháng Ba giỗ mẹ”. “Cha” ở đây là Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn (sinh vào khoảng cuối năm 1120, mất ngày 20 tháng 8 năm Canh Tý 1300). Ông là người cầm quân ba lần đánh thắng giặc Nguyên Mông - 1258, 1285 và năm 1288 được phong chức Quốc Công tiết chế, thống lĩnh quân đội cả nước. Tương truyền, sau khi mất ông hiện Thánh (Đức Thánh Trần) được thờ ở đền Kiếp Bạc (Hải Dương) Bảo Lộc, Yên Cư (Ninh Bình), Thành phố Hồ Chí Minh…;
“Mẹ” ở đây là Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Tương truyền, bà là công chúa Quỳnh Hoa, con của Ngọc Hoàng, vì làm vỡ chén ngọc nên bị đày xuống trần gian năm 1557; Công chúa đã đầu thai vào nhà họ Lê ở xã Vân Cát, huyện Vụ Bản, Nam Định. Sau khi được về trời, bà lại xuống hạ giới để cứu giúp dân. Bà mất ngày 3 tháng 3 âm lịch, được sắc phong là Thượng đẳng tối linh Thần, được thờ ở Phủ Giầy (Nam Định), phủ Tây Hồ (Hà Nội), đền Sòng, đền Phố Cát (Thanh Hóa), đền Phủ Giầy (thành phố Hồ Chí Minh). Người Việt Nam tôn vinh Trần Hưng Đạo là cha, Liễu Hạnh là mẹ. Ngày giỗ của Trần Hưng Đạo và Liễu Hạnh đã trở thành lễ hội dân gian của người Việt Nam. Trong tâm thức của mỗi người Việt Nam, những anh hùng dân tộc, dù đã trải qua hàng ngàn năm, vẫn được tôn thờ, ghi nhớ công lao, trở thành “Thành hoàng làng” đang bảo vệ cuộc sống bình yên cho từng cộng đồng dân cư người Việt.
Phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”
Tiếp tục phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, tháng 6/1947, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta đang trong thời kỳ gay go, ác liệt và trước bộn bề biết bao công việc của người đứng đầu đất nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn nghĩ đến sự hy sinh oanh liệt của những người con của dân tộc trên các chiến trường, Người đã chỉ thị chọn một ngày trong năm làm Ngày thương binh - liệt sĩ, để nhân dân ta có dịp tỏ lòng hiếu nghĩa, ghi nhớ công ơn đối với thương binh, gia đình liệt sĩ và những người có công lao với đất nước.
Thực hiện chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tháng 6/1947 tại xóm Bàn Cờ, xã Hùng Sơn, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên Cục Chính trị Quân đội Quốc gia Việt Nam đã tổ chức cuộc họp với đại biểu của Tổng bộ Việt Minh, Trung ương Hội Phụ nữ cứu quốc, Trung ương Đoàn thanh niên cứu quốc, Nha thông tin tuyên truyền,... để nhất trí lấy ngày 27/7 hàng năm làm ngày Thương binh toàn quốc.
Nhân ngày 27/7/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi, trong đó nhấn mạnh: “Khi ngoại xâm ồ ạt đến, nó như một trận lụt to. Nó đe dọa tràn ngập cả non sông Tổ quốc. Nó đe dọa cuốn trôi cả tính mạng, tài sản, chìm đắm cả bố mẹ, vợ con của nhân dân ta. Trước cơn nguy hiểm ấy, số đông thanh niên yêu quý của nước ta đã dũng cảm xông ra mặt trận. Họ quyết tâm đem xương máu của họ đắp thành một bức tường đồng, một con đê vững để ngăn cản nạn ngoại xâm tràn ngập Tổ quốc, làm hại đồng bào. Họ quyết hi sinh tính mệnh để giữ tính mệnh đồng bào. Họ quyết hi sinh gia đình và tài sản của họ để bảo vệ gia đình và tài sản đồng bào. Họ quyết liều chết chống địch để cho Tổ quốc và đồng bào sống. Họ là những chiến sĩ anh dũng của chúng ta. Trong đó những người đã bỏ lại một phần thân thể ở mặt trận, có người đã bỏ mình ở trên chiến trường. Đó thương binh, đó là tử sĩ”.
Ghi nhận, biết ơn sự hy sinh xương máu của các thương binh, liệt sĩ, Nhà nước Cách mạng Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách pháp luật nhằm xác định trách nhiệm của Nhà nước, của toàn xã hội đối với thương binh gia đình liệt sĩ. Ngày 16/2/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 20/SL, quy định chế độ hưu bổng thương tật và tiền tuất tử sĩ. Đây là văn bản pháp quy đầu tiên của nhà nước ta, quy định rõ chế độ chính sách, đồng thời khẳng định vị trí quan trọng của công tác thương binh, liệt sĩ nhằm động viên, nêu cao tinh thần hi sinh của nhân dân ta trong các cuộc kháng chiến chống kẻ thù xâm lược.
Sau Đại thắng Mùa xuân 1975, ngày 8/7/1975, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra chỉ thị số 223/CT-TW lấy ngày 27/7 hàng năm chính thức trở thành “Ngày thương binh liệt sĩ” của cả nước.
Ngày 29/8/1994, Ủy ban thường vụ Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khóa IX, đã ban hành Pháp lệnh ưu đãi người hoạt động cách mạng, liệt sĩ và gia đình liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, người hoạt động kháng chiến, người có công giúp đỡ cách mạng. Cùng trong ngày 29/8/1994, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh quy định danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”.
Tiếp đến, ngày 10/9/1994, Chủ tịch nước đã ký lệnh công bố Pháp lệnh quy định danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”. Sau khi các Pháp lệnh trên được ban hành, Chính phủ đã ban hành nhiều Nghị định thi hành. Các Pháp lệnh trên đây là văn bản pháp lý quan trọng nhằm thể chế hóa chủ trương đường lối, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước đối với những người có nhiều công lao đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc.
Ghi nhớ công lao hy sinh to lớn đối với những người đã hy sinh vì đất nước, Đảng và Nhà nước ta ngày càng hoàn thiện chính sách - chính sách pháp luật và chính sách xã hội để đền đáp sự hy sinh vô bờ bến của những người con dân tộc. Trong sự phát triển mới của đất nước, truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” đã được phát huy mạnh mẽ thông qua phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” và thực sự trở thành một phong trào sâu rộng trong toàn xã hội, thu hút mọi tổ chức và mọi tầng lớp nhân dân tham gia một cách tích cực và tự giác.
“Đền ơn đáp nghĩa” đã thực sự trở thành một nét văn hóa mới, góp phần làm gia tăng giá trị bản sắc văn hóa Việt Nam. Ghi nhớ, đền đáp công ơn đối với những người hi sinh vì nước, vì dân đã trở thành quy tắc, hành vi của mỗi con người Việt Nam, được điều chỉnh bằng quy phạm đạo đức. Ngày nay, quy tắc hành vi ấy - bên cạnh tiếp tục được điều chỉnh bằng quy phạm đạo đức, lại được điều chỉnh bằng quy phạm pháp luật. Đây chính là một trong những nét mới của văn hóa pháp lý Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Sáng ngày 10/9/2025, tại trụ sở Bộ Tư pháp đã diễn ra Lễ bàn giao công tác Lãnh đạo Bộ theo Quyết định số 2761 ngày 05/9/2025 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, giữa Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú và Thứ trưởng Phan Chí Hiếu.
(PLM) - Sáng 10/9, UBND xã Phúc Khánh đã tổ chức lễ tưởng niệm các nạn nhân bị thiệt mạng do bão số 3 Yagi tại thôn Làng Nủ như một lời tri ân, tưởng nhớ và sẻ chia sâu sắc với những mất mát của người dân nơi đây.
(PLM) - Sáng 9/9, tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã tiếp ông Mohamed Regaz, Tổng Thư ký Bộ Tư pháp Algeria. Cuộc gặp diễn ra trong bầu không khí hữu nghị, mở ra cơ hội thúc đẩy hợp tác pháp luật và tư pháp giữa hai nước anh em.
(PLM) - Ngày 9/9, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Việt Nam Nguyễn Thanh Tịnh đã có cuộc hội đàm với Tổng Thư ký Bộ Tư pháp Algeria Mohamed Regaz. Tham dự buổi làm việc còn có Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Hữu Huyên và một số đơn vị thuộc Bộ Tư pháp hai nước.
Thực hiện Kế hoạch số 169-KH/VPIW ngày 25/8/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng, từ ngày 9 đến 12/9, hội nghị tập huấn trực tuyến về nâng cao nhận thức, trang bị kiến thức và kỹ năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác Đảng được tổ chức, kết nối từ điểm cầu Trung ương đến các cơ quan, đơn vị trong toàn hệ thống.
(PLM) - Ngày 8/9, Trường Đại học Luật Hà Nội đã tổ chức Lễ khai giảng Khoá 50 trình độ Đại học, hình thức đào tạo chính quy niên khoá 2025 – 2029.
(PLM) - Đây là nhà máy sản xuất bê tông có tên Phương Nam nằm trong một mỏ khai thác đá và ngay sát với khu dân cư xóm Nước Lạnh, xã Liên Sơn, tỉnh Phú Thọ. Phản ánh đến Báo PLVN, nhiều năm qua người dân phải sống chung với những hệ luỵ từ hoạt động khai thác đá và sản xuất bê tông tươi từ nhà máy này mang lại. Nguồn nước thải từ trạm trộn bê tông khi chảy ra môi trường, len lỏi qua các kênh mương và thửa ruộng, theo thời gian ngấm sâu vào đất khiến lớp bùn có màu trắng đục giống như vôi bột, đang “đe doạ” trực tiếp tới nguồn nước sinh hoạt của các hộ dân.
(PLM) - Năm 2025 là một dấu mốc có ý nghĩa hết sức đặc biệt đối với đất nước và dân tộc ta, kỷ niệm 80 năm ngày Cách mạng Tháng Tám thành công và 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đánh dấu quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển của đất nước, 80 phát triển rực rỡ là minh chứng cho sức mạnh đoàn kết, ý chí tự cường và khát vọng vươn lên, của cả dân tộc. Đây cũng là dịp để các thế hệ hôm nay suy ngẫm, kế thừa và tiếp tục phát huy tinh thần bản lĩnh, sáng tạo đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, quyết tâm thực hiện mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, 100 năm thành lập Nước, và trở thành nước đang phát triển công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
(PLM) - Trong sắc thu rực rỡ của tháng Chín lịch sử, gần 26 triệu học sinh trên cả nước lại hân hoan bước vào năm học mới. Tiếng trống trường hôm nay không chỉ mở đầu cho một chặng đường tri thức, mà còn ngân vang trong thời khắc thiêng liêng: 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và 80 năm ngành Giáo dục đồng hành cùng sự nghiệp phát triển đất nước.
(PLM) - Sáng 5/9, cùng với các trường học trên cả nước, thầy và trò trường Tiểu học Nguyễn Du (phường Hà Đông, TP.Hà Nội) đã thực hiện nghi thức chào cờ, hát Quốc ca và lắng nghe bài phát biểu quan trọng, những lời căn dặn của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành giáo dục, cùng được theo dõi Tổng Bí thư đánh trống khai giảng năm học 2025 - 2026. Một năm học với nhiều đổi mới, mang theo những kỳ vọng và có ý nghĩa đặc biệt, kỷ niệm 80 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các em học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên.
