Vấn nạn “bắt cóc online”: Cần nâng cao cảnh giác trên không gian mạng

Đe dọa, giả bắt cóc, đòi tiền chuộc

“Bắt cóc online” là hình thức tội phạm mạng mới, liên tiếp được Công an các địa phương phát hiện ở Hà Nội, Quảng Ninh, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ... trong thời gian qua.

Sáng 19/8/2025, Công an phường Khương Đình (Hà Nội) tiếp nhận tin trình báo của gia đình anh H (SN 2003) về việc anh bỏ đi khỏi nhà. Không lâu sau, gia đình nhận được tin nhắn của một đối tượng thông báo đang giữ anh H nếu không chuyển 500 triệu đồng sẽ “chặt tay” nạn nhân. Xác định tính chất nghiêm trọng của vụ việc, Công an phường Khương Đình phối hợp Phòng Cảnh sát hình sự khẩn trương điều tra, xác minh vụ việc. Đến tối ngày 19/8, Công an phường Khương Đình đã phối hợp Công an phường Thới An, TP Hồ Chí Minh tìm thấy anh H tại một khách sạn trên địa bàn. Qua trao đổi, anh H cho biết bị một đối tượng giả danh Công an gọi điện thông báo anh có liên quan đến đường dây rửa tiền và buôn bán ma túy. Do quá lo sợ, anh H đã làm theo yêu cầu của đối tượng tự đi vào TP Hồ Chí Minh. Khi được cán bộ Công an phường giải thích về thủ đoạn giả danh Công an để lừa đảo, anh H đã bình tĩnh lại.

Một vụ việc khác xảy ra vào ngày 21/7/2025 tại Hà Nội. Một nữ sinh viên (SN 2006) hoảng loạn gọi về gia đình qua zalo, thông báo mình bị bắt cóc và gửi video cho thấy cơ thể “đầy vết thương”. Đối tượng yêu cầu gia đình chuyển 370 triệu đồng, đe dọa sẽ “chặt ngón tay” nếu không tuân theo. May mắn cho cô bé và gia đình khi Ban Chỉ huy Công an phường Ô Chợ Dừa (Hà Nội) với phản ứng rất nhanh và chính xác đã nhanh chóng xác minh, tìm thấy nữ sinh đang ở một mình tại khách sạn trên đường La Thành. Qua làm việc, nạn nhân khai rằng cô bị một nhóm tự xưng là Công an gọi điện, ép vẽ vết thương giả lên người và liên lạc với gia đình để đòi tiền chuộc. Chỉ trong vòng một giờ sau khi nhận trình báo, Công an phường Ô Chợ Dừa đã giải cứu thành công và giúp nữ sinh này về với gia đình trong niềm vui mừng khôn xiết của người thân.

Mới đây, Công an phường Việt Hưng (Hà Nội) phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự (Công an TP Hà Nội) đã kịp thời ngăn chặn một vụ “bắt cóc online” nhắm vào học sinh. Chiều 23/7/2025, em X (sinh năm 2007) nhận được cuộc gọi từ một người tự xưng là Công an, nói em có liên quan đến một vụ án rửa tiền, sau đó hướng dẫn em cách “đóng giả bị bắt cóc” để lấy tiền từ gia đình.

Ngày 14/7/2025, Công an phường Tân Bình (TP Hồ Chí Minh) cũng đã phối hợp cùng Tổ địa bàn Công an TP Hồ Chí Minh giải cứu thành công trường hợp nam thanh niên H.T (21 tuổi, ở phường Tân Bình) nghi bị “bắt cóc online”. Vụ việc tương tự xảy ra với gia đình anh Đặng có con gái 18 tuổi (trú tại tỉnh Ninh Bình) với số tiền yêu cầu chuyển khoản 300 triệu đồng.

Có thể thấy, “bắt cóc online” là một hình thức tội phạm mới khi đối tượng không cần tiếp xúc trực tiếp mà vẫn khiến nạn nhân rơi vào trạng thái hoảng loạn, buộc phải làm theo yêu cầu của chúng. Các đối tượng thường bắt đầu bằng một cuộc gọi từ số lạ, tự xưng là công an, viện kiểm sát hoặc tòa án. Chúng thông báo rằng nạn nhân có liên quan đến các vụ án nghiêm trọng như rửa tiền, buôn bán ma túy..., từ đó gây áp lực, thao túng tâm lý. Nạn nhân bị yêu cầu giữ bí mật tuyệt đối, không được liên lạc với người thân và phải di chuyển đến những nơi kín đáo như khách sạn hoặc nhà nghỉ để “phối hợp điều tra”.

Các đối tượng yêu cầu nạn nhân chuyển tiền vào tài khoản chỉ định để “chứng minh vô tội”, hoặc thậm chí là để “chuộc người thân” đang bị chúng giả vờ giam giữ. Để tăng tính thuyết phục, chúng còn sử dụng video call qua các nền tảng như zalo, zoom, dựng cảnh “làm việc” hoặc “hành hung” giả mạo, yêu cầu nạn nhân thực hiện các hành vi bất thường như quay video giả vờ bị đánh, bị bắt… để gửi tin nhắn đe dọa đến gia đình, yêu cầu chuyển tiền “chuộc” để bảo đảm an toàn.

Một số kẻ giả danh bạn bè, người quen, thậm chí mạo danh cơ quan chức năng để yêu cầu nạn nhân cung cấp thông tin cá nhân, địa chỉ, số điện thoại. Có trường hợp, kẻ xấu dụ dỗ trẻ em bỏ nhà đi theo bằng những lời hứa hẹn “làm việc nhẹ lương cao”, “tặng quà công nghệ”, hoặc “được đi chơi miễn phí”. Một số khác tạo lập những nhóm chat kín, dụ dỗ các em tham gia, dần dần tách khỏi sự giám sát của gia đình rồi sắp xếp việc gặp mặt ngoài đời để thực hiện hành vi bắt cóc. Những kẻ tổ chức “bắt cóc online” thường nhằm mục đích tống tiền, cưỡng bức lao động hoặc khai thác tình dục. Đây là “thị trường ngầm” mang lại lợi ích bất chính rất lớn, khiến nhiều đường dây xuyên quốc gia hoạt động ngày càng liều lĩnh.

Đáng lo ngại hơn, tội phạm còn sử dụng deepfake, giả giọng, giả video call để tạo sự tin tưởng tuyệt đối nơi nạn nhân hoặc người thân của họ. Đã có trường hợp, phụ huynh nhận được cuộc gọi video giả mạo con mình đang bị khống chế, yêu cầu chuyển tiền chuộc. Dù sau đó phát hiện chỉ là thủ đoạn lừa đảo, nhưng cú sốc tâm lý, sự hoảng loạn, đã rơi vào tình trạng trầm cảm, sợ hãi, mất niềm tin vào người xung quanh. Gia đình nạn nhân cũng chịu tổn thất lớn: mất tiền bạc do bị lừa chuộc, suy sụp tinh thần, tan vỡ mối quan hệ. Xã hội thì gánh chịu nguy cơ bất ổn an ninh, ảnh hưởng niềm tin của người dân vào môi trường mạng.

Không thể thờ ơ!

Thượng tá Lý Hoài Nam, Phó Trưởng Phòng Cảnh sát Hình sự, Công an TP Hà Nội khuyến cáo, để đối diện và phòng tránh với bắt cóc online, trước tiên, người dân cần nhìn thẳng vào thực tế: vấn nạn này có thật, đang diễn ra và có xu hướng gia tăng. Tâm lý “chuyện đó ở đâu xa” chỉ khiến gia đình, nhà trường, cộng đồng mất cảnh giác. Người dân cần tuyệt đối không tin tưởng các cuộc gọi từ số lạ yêu cầu chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân. Mọi hoạt động điều tra, xác minh của lực lượng công an đều được thực hiện trực tiếp bằng giấy mời, giấy triệu tập gửi qua bưu điện hoặc thông qua công an địa phương không qua điện thoại, mạng xã hội hay ứng dụng lạ.

Công an các địa phương đã nhiều lần cảnh báo: kẻ xấu không còn “nhắm mắt bắt bừa” mà chọn mục tiêu có chủ đích, dựa trên thông tin cá nhân nạn nhân chia sẻ trên mạng. Chỉ một tấm ảnh chụp trước cổng trường, một dòng trạng thái tiết lộ cha mẹ đi công tác xa cũng có thể trở thành “manh mối vàng” cho kẻ xấu.

Vì vậy, việc nâng cao nhận thức cho mọi tầng lớp là điều cấp bách. Phụ huynh cần hiểu rõ nguy cơ, trẻ em cần được dạy cách nhận diện “bẫy online”, nhà trường cần đưa nội dung an toàn mạng vào chương trình giáo dục; tổ chức các buổi ngoại khóa, diễn đàn trực tuyến để học sinh được thực hành xử lý tình huống: nhận diện tin nhắn lạ, cách xác minh thông tin, cách cầu cứu khi bị đe dọa; khuyến khích thanh, thiếu niên trở thành “người bảo vệ online”: chia sẻ thông tin cảnh báo, hỗ trợ bạn bè nhận diện nguy hiểm.

Cha mẹ cần dành thời gian trò chuyện với con, quan tâm đến những mối quan hệ online, không kiểm soát thái quá nhưng cũng không buông lỏng; thiết lập nguyên tắc an toàn mạng trong gia đình: không chia sẻ địa chỉ nhà, số điện thoại, không gặp gỡ bạn online khi chưa có sự đồng ý của người lớn; trang bị công cụ kiểm soát thiết bị phù hợp, ví dụ phần mềm giới hạn thời gian chơi game, cảnh báo khi có tin nhắn đáng ngờ.

Ngành khoa học công nghệ cần phát triển các ứng dụng cảnh báo nguy cơ bắt cóc online, tự động phân tích tin nhắn, cuộc gọi khả nghi để thông báo cho người dùng; nâng cao tính năng xác thực hai lớp, xác minh danh tính trên các nền tảng mạng xã hội; xây dựng hệ thống đường dây nóng trực tuyến để nạn nhân hoặc gia đình có thể báo cáo ngay khi có dấu hiệu bị đe dọa.

Ngoài ra, các cơ quan chức năng cần tổ chức chiến dịch truyền thông cộng đồng, ví dụ “An toàn mạng - bảo vệ tương lai”, để lan tỏa thông điệp rộng rãi; hình thành mạng lưới tình nguyện viên số tại các địa phương: sinh viên, đoàn viên, thanh niên tham gia tuyên truyền, hỗ trợ kỹ năng an toàn mạng cho trẻ nhỏ.