Mới đây, Nhà hát Cải lương Việt Nam đã công diễn vở “Mê Đê” - một tác phẩm do nhà viết kịch Hy Lạp cổ đại Euripides viết từ 2.600 năm trước. Kể từ khi ra đời, tác phẩm kinh điển này đã được trình diễn qua hầu hết các thể loại sân khấu tại hàng trăm quốc gia trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Song, đây là lần đầu tiên “Mê Đê” được dàn dựng và thể hiện bằng ngôn ngữ cải lương trên sân khấu Việt Nam.
Khi Nhà hát Cải lương Việt Nam thông báo dàn dựng vở “Mê Đê”, đã có không ít ý kiến băn khoăn. Điều này dễ hiểu, bởi lẽ kịch cổ điển chuyển sang kịch nói đã có một khoảng cách, nhưng ở đây kịch bản nguyên gốc chuyển sang kịch thơ, rồi kịch thơ chuyển tiếp sang kịch bản cải lương... Tuy nhiên, khi xem “Mê Đê”, khán giả thực sự bất ngờ khi “phiên bản cải lương” không những đảm bảo trọn vẹn giá trị của tác phẩm gốc mà còn mang đến cho loại hình sân khấu này một sự sang trọng, mới mẻ.
Với “Mê Đê”, đạo diễn NSƯT Lê Chức và ê-kíp sáng tạo đã khai thác sâu nội tâm của các nhân vật để đi đến tận cùng ý nghĩa của tác phẩm bi kịch gốc. Chú trọng vào diễn xuất, “Mê Đê” được dàn dựng tối giản với dàn diễn viên trang phục trắng giản đơn. Đặc biệt, dàn đồng ca trong “Mê Đê” được đạo diễn xử lý giống như một dàn đế trong sân khấu chèo truyền thống, nhưng vẫn thấm đẫm văn hóa Hy Lạp cổ đại.
Theo NSND Hoàng Quỳnh Mai - Phó Giám đốc Nhà hát Cải lương Việt Nam, việc đưa “Mê Đê” lên sân khấu cải lương vẫn là sự tiếp nối những nỗ lực tìm tòi trước đó. “Sau những nỗ lực thể nghiệm, tìm tòi, Nhà hát tiếp tục tìm hướng đi khác. “Mê Đê” chính là sự tiếp tục đổi mới, nhằm đưa cải lương tiếp cận tới nhiều nhóm đối tượng khán giả hơn”, NSND Hoàng Quỳnh Mai cho hay.
Khác với nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống, bản chất của nghệ thuật cải lương là luôn luôn đổi mới, tiếp nhận các ảnh hưởng văn hóa bên ngoài. Các nhà nghiên cứu văn hóa đều đồng tình, nghệ thuật cải lương gần như không có giới hạn sáng tạo, nó có thể du nhập và dung nạp từ nội dung đến hình thức để đáp ứng nhu cầu thị hiếu và tâm lý của nhiều tầng lớp khán giả.
“Bản thân từ “cải lương” đã cho thấy sự đổi mới rồi. Người làm nghề chúng tôi vẫn thường định nghĩa cải lương bằng câu nói: Cải cách hát ca theo tiến bộ/Lương truyền tuồng tích sánh văn minh. Cải lương phải luôn đổi mới thì mới tồn tại được, những người làm cải lương đều luôn luôn trong tâm thế cải cách và đổi mới”, NSND Hoàng Quỳnh Mai chia sẻ.
Nhìn lại lịch sử hơn 100 năm của loại hình nghệ thuật này cũng thấy rõ, ngay cả trong thời kỳ được cho là “hoàng kim” 1955-1975, việc tìm tòi, cách tân cải lương vẫn diễn ra mạnh mẽ. Bằng chứng là cố NSND, soạn giả Viễn Châu đã sáng tạo nên thể loại “tân cổ giao duyên” từ cuối những năm 1950. Dù “tân cổ giao duyên” gây ra nhiều tranh cãi thời bấy giờ, nhưng sự hâm mộ của công chúng và sức tồn tại của nó vẫn được nhắc đến như là bằng chứng cho những nỗ lực tìm “một chiếc áo khoác mới” cho cải lương.
Những năm sau đó, người làm cải lương vẫn liên tục thử nghiệm những hướng đi mới. Hai vở cải lương “Kim Vân Kiều” và “Chiếc áo thiên nga” của Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang những năm 2007-2008 với mức đầu tư tiền tỷ đã tạo được nhiều ấn tượng. Cả hai có sự cách tân táo bạo khi mở rộng không gian biểu diễn từ sân khấu hộp ra quảng trường, cũng như kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật từ cải lương, hát bội, opera... Số tiền đầu tư cho hai vở diễn lần lượt là 1,8 và 1,5 tỷ đồng với sự góp mặt của hàng trăm nghệ sĩ, diễn viên, sân khấu hoành tráng, các yếu tố kỹ xảo tân kỳ... là điều trước đó chưa từng xảy ra trên sân khấu cải lương.
Năm 2016, trong “Hừng đông”, Nhà hát Cải lương Việt Nam đã đưa vào vở diễn ban nhạc đường phố HUB với những bài rock rực lửa để giữ vai trò dẫn chuyện. Năm 2020, NSND Triệu Trung Kiên đã đưa nhạc jazz, nhạc rap vào vở “Cây gậy thần”… Vở diễn này cùng với “Thượng thiên Thánh Mẫu” (2022) còn ghi dấu việc thử nghiệm kết hợp cải lương và xiếc. Trước đó, năm 2019, soạn giả Hoàng Song Việt và NSND Triệu Trung Kiên cùng các cộng sự hợp lực thành lập sân khấu cải lương mới Đại Việt, cũng nhằm mục đích thực nghiệm những tác phẩm “cải lương mới”.
Nhiều chuyên gia đánh giá, trước đây, cải lương vốn được mặc định là các vở diễn kinh điển, nội dung mùi mẫn, bi ai xen kẽ trình diễn vũ đạo. Còn hiện nay, với sự giao thoa, pha trộn nhiều loại hình nghệ thuật, cải lương được đánh giá là ít yếu tố ước lệ hơn, đồng thời cũng hoành tráng hơn, hiện đại hơn với những hiệu ứng kỹ xảo hấp dẫn thị giác và mang tính giải trí cao.
Những nỗ lực đổi mới ít nhiều mang lại hiệu ứng tích cực cho nghệ thuật cải lương. Thế nhưng, với kinh phí dàn dựng tốn kém nên phần lớn tác phẩm có sự tìm tòi, đầu tư lớn đều được dựng để đi thi hay diễn theo các hợp đồng chứ ít khi bán vé; thậm chí một số vở diễn đầu tư lớn còn bị “thâm vốn”. Việc không tiếp cận được đông đảo công chúng nên những nỗ lực đổi mới này chưa đủ để thấy rõ hiệu quả cũng như đo lường thị hiếu khán giả.
Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng cho rằng cải lương không chỉ nên đổi mới ở hình thức biểu diễn, ở việc áp dụng khoa học công nghệ mà điều quan trọng hơn là làm mới nội dung, tư tưởng của vở diễn. Không thể nói những vở diễn trước đây đều mang lối cũ, cách nhìn cũ nhưng rõ ràng cải lương luôn cần tiếp cận được hơi thở cuộc sống cũng như tâm tư tình cảm của công chúng hôm nay.
Theo NSND Giang Mạnh Hà - Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, cuộc sống hiện đại càng đòi hỏi cải lương phải đổi mới để tiếp cận công chúng, đặc biệt khán giả trẻ. Trong đó, cần đổi mới phương pháp sáng tạo, thủ pháp biên kịch. Kịch bản có thể là câu chuyện dân gian, câu chuyện lịch sử hoặc xã hội đương đại... nhưng quan trọng là cách viết phải mới.
Đồng quan điểm, NSND Triệu Trung Kiên - Giám đốc Nhà hát cải lương Việt Nam cũng cho rằng, làm mới cải lương là nhu cầu cấp thiết và thường xuyên vì bản chất của cải lương là đổi mới. “Chúng ta phải xem giới trẻ hôm nay ưa thích cái gì, nghệ thuật gì du nhập mà khán giả trẻ đang quan tâm thì cải lương cũng phải tiếp cận. Làm sao để tác phẩm thuộc về con người hôm nay”, ông Kiên nhận định.
Theo các đạo diễn, để đáp ứng nhu cầu khán giả giữa thời buổi nhiều loại hình nghệ thuật giải trí đa dạng như hiện nay, các vở diễn ngoài phát huy giá trị nghệ thuật đích thực, đầu tư nội dung kịch bản và diễn viên, còn phải có nét tươi mới, hấp dẫn, phù hợp với xu thế xã hội và con người hiện đại. Sự tươi mới đó thể hiện từ kịch bản, cách dàn dựng, trang trí sân khấu, âm thanh, ánh sáng, diễn xuất… nhằm tạo sự hấp dẫn đối với khán giả.
Tuy nhiên, cho dù đổi mới gì đi chăng nữa thì đích đến cuối cùng cũng phải hướng đến khán giả. Theo NSND Hoàng Quỳnh Mai, việc áp dụng công nghệ vào xây dựng bối cảnh vở diễn, việc đưa nhạc rock, nhạc rap lên sân khấu cải lương..., khán giả sẽ là người đánh giá những đổi mới này có phù hợp với thời cuộc hay không.
“Điều quan trọng của những tìm tòi, thể nghiệm là khán giả có thích nó đến mức bỏ tiền ra mua vé hay không, chứ còn việc mình mời họ đến xem chưa hẳn đã là thước đo chuẩn xác. Tuy nhiên, những nỗ lực thể nghiệm của chúng tôi đã được khán giả ghi nhận và đồng nghiệp trân trọng”, NSND Hoàng Quỳnh Mai chia sẻ.
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Sáng ngày 10/9/2025, tại trụ sở Bộ Tư pháp đã diễn ra Lễ bàn giao công tác Lãnh đạo Bộ theo Quyết định số 2761 ngày 05/9/2025 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, giữa Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú và Thứ trưởng Phan Chí Hiếu.
(PLM) - Sáng 10/9, UBND xã Phúc Khánh đã tổ chức lễ tưởng niệm các nạn nhân bị thiệt mạng do bão số 3 Yagi tại thôn Làng Nủ như một lời tri ân, tưởng nhớ và sẻ chia sâu sắc với những mất mát của người dân nơi đây.
(PLM) - Sáng 9/9, tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã tiếp ông Mohamed Regaz, Tổng Thư ký Bộ Tư pháp Algeria. Cuộc gặp diễn ra trong bầu không khí hữu nghị, mở ra cơ hội thúc đẩy hợp tác pháp luật và tư pháp giữa hai nước anh em.
(PLM) - Ngày 9/9, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Việt Nam Nguyễn Thanh Tịnh đã có cuộc hội đàm với Tổng Thư ký Bộ Tư pháp Algeria Mohamed Regaz. Tham dự buổi làm việc còn có Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Hữu Huyên và một số đơn vị thuộc Bộ Tư pháp hai nước.
Thực hiện Kế hoạch số 169-KH/VPIW ngày 25/8/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng, từ ngày 9 đến 12/9, hội nghị tập huấn trực tuyến về nâng cao nhận thức, trang bị kiến thức và kỹ năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác Đảng được tổ chức, kết nối từ điểm cầu Trung ương đến các cơ quan, đơn vị trong toàn hệ thống.
(PLM) - Ngày 8/9, Trường Đại học Luật Hà Nội đã tổ chức Lễ khai giảng Khoá 50 trình độ Đại học, hình thức đào tạo chính quy niên khoá 2025 – 2029.
(PLM) - Đây là nhà máy sản xuất bê tông có tên Phương Nam nằm trong một mỏ khai thác đá và ngay sát với khu dân cư xóm Nước Lạnh, xã Liên Sơn, tỉnh Phú Thọ. Phản ánh đến Báo PLVN, nhiều năm qua người dân phải sống chung với những hệ luỵ từ hoạt động khai thác đá và sản xuất bê tông tươi từ nhà máy này mang lại. Nguồn nước thải từ trạm trộn bê tông khi chảy ra môi trường, len lỏi qua các kênh mương và thửa ruộng, theo thời gian ngấm sâu vào đất khiến lớp bùn có màu trắng đục giống như vôi bột, đang “đe doạ” trực tiếp tới nguồn nước sinh hoạt của các hộ dân.
(PLM) - Năm 2025 là một dấu mốc có ý nghĩa hết sức đặc biệt đối với đất nước và dân tộc ta, kỷ niệm 80 năm ngày Cách mạng Tháng Tám thành công và 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đánh dấu quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển của đất nước, 80 phát triển rực rỡ là minh chứng cho sức mạnh đoàn kết, ý chí tự cường và khát vọng vươn lên, của cả dân tộc. Đây cũng là dịp để các thế hệ hôm nay suy ngẫm, kế thừa và tiếp tục phát huy tinh thần bản lĩnh, sáng tạo đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, quyết tâm thực hiện mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, 100 năm thành lập Nước, và trở thành nước đang phát triển công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
(PLM) - Trong sắc thu rực rỡ của tháng Chín lịch sử, gần 26 triệu học sinh trên cả nước lại hân hoan bước vào năm học mới. Tiếng trống trường hôm nay không chỉ mở đầu cho một chặng đường tri thức, mà còn ngân vang trong thời khắc thiêng liêng: 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và 80 năm ngành Giáo dục đồng hành cùng sự nghiệp phát triển đất nước.
(PLM) - Sáng 5/9, cùng với các trường học trên cả nước, thầy và trò trường Tiểu học Nguyễn Du (phường Hà Đông, TP.Hà Nội) đã thực hiện nghi thức chào cờ, hát Quốc ca và lắng nghe bài phát biểu quan trọng, những lời căn dặn của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành giáo dục, cùng được theo dõi Tổng Bí thư đánh trống khai giảng năm học 2025 - 2026. Một năm học với nhiều đổi mới, mang theo những kỳ vọng và có ý nghĩa đặc biệt, kỷ niệm 80 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các em học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên.
