Nhà làm việc của bác sĩ Yersin được công nhận là Di tích lịch sử quốc gia
Nhà làm việc của bác sĩ Alexandre Yersin trên núi Hòn Bà, xã Suối Cát, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa.
Theo đó, di tích Nhà làm việc của bác sĩ A.Yersin sẽ nằm trong chuỗi các di tích lịch sử lưu niệm cấp quốc gia về bác sĩ A.Yersin. Khu vực bảo vệ di tích được xác định theo biên bản và bản đồ khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích trong hồ sơ.
Theo quyết định, UBND các cấp nơi có di tích được xếp hạng, trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình, thực hiện việc quản lý Nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.
Trước đó, UBND tỉnh Khánh Hòa có tờ trình đề nghị Bộ VH-TT&DL xem xét, xếp hạng bổ sung địa điểm nhà làm việc của bác sĩ Alexandre Yersin trên núi Hòn Bà (xã Suối Cát, huyện Cam Lâm) là Di tích cấp quốc gia trong quần thể “Di tích lịch sử lưu niệm Nhà bác học Alexandre Yersin” tại Khánh Hòa.
Năm 1990, Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VH-TT&DL) đã quyết định xếp hạng quần thể “Di tích lịch sử lưu niệm Nhà bác học Alexandre Yersin” tại Khánh Hòa là Di tích quốc gia. Quần thể di tích này gồm thư viện nằm trong Viện Pasteur Nha Trang ở đường Trần Phú, phường Xương Huân, TP Nha Trang; chùa Linh Sơn ở đường 23/10, TP Nha Trang và mộ Yersin ở xã Suối Cát, huyện Cam Lâm. Riêng nhà làm việc của bác sĩ Yersin trên núi Hòn Bà (xã Suối Cát, huyện Cam Lâm) chưa được đưa vào quần thể xếp hạng Di tích quốc gia.
Bác sĩ Alexandre Yersin (1863 - 1943) là người Thụy Sĩ gốc Pháp, đến Nha Trang từ tháng 7/1891 và đã chọn nơi này là quê hương thứ hai gắn bó suốt cuộc đời mình. Ông không chỉ là người tìm ra cao nguyên Lang Bian - Đà Lạt; đưa cây cao su, canh ki na vào Đông Dương để nghiên cứu và phát triển, mà còn trọn đời phục vụ cho khoa học và nhân loại với những công trình nghiên cứu tìm ra vi trùng và điều chế huyết thanh chống bệnh dịch hạch, tìm ra độc tố bệnh bạch hầu, xây dựng các trại chăn nuôi thuộc Viện Paster Đông Dương, thành lập Viện Paster Nha Trang, Trường Y Đông Dương…
Ông là nhà bác học, nhà nhân văn lớn, cuộc đời và sự nghiệp của ông đi vào lịch sử như một huyền thoại, nhưng với người dân Nha Trang từ thời xưa vẫn gọi Yersin là “ông Năm” - rất gần gũi và thiện cảm. Năm 2014, Yersin được Nhà nước truy tặng danh hiệu “Công dân Việt Nam danh dự”.
Năm 2021, Hội những người ái mộ bác sĩ Yersin đã đề xuất tỉnh Khánh Hòa xem xét đề nghị xếp hạng di tích đối với nhà làm việc của bác sĩ A.Yersin tại khu vực Hòn Bà để bảo tồn, phát huy giá trị di sản cùng với quần thể di tích lịch sử lưu niệm nhà bác học A.Yersin.
Theo ghi chép, vào năm 1914, bác sĩ A.Yersin đã tiến hành khảo sát Hòn Bà, đưa một số cây công nghiệp vào trồng thí nghiệm và đã thành công với cây thuốc canh ki na, giống cây cao su - một loại cây có ý nghĩa chiến lược rất quan trọng trong công nghiệp.
Hòn Bà là nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm, thích hợp cho rất nhiều loại cây thuốc nên ông đã quyết định xây dựng ngôi nhà gỗ lớn tại đỉnh núi này để nghiên cứu thuốc chữa bệnh. Trên khu vực Hòn Bà trước đây có căn nhà gỗ, bể chứa nước để bác sĩ A.Yersin sử dụng làm nơi ở. Tuy nhiên, sau đó khu vực này bị bỏ hoang, ngôi nhà chỉ còn lại nền móng.
Năm 2005, Công ty CP Yasaka - Sài Gòn - Nha Trang được UBND tỉnh Khánh Hòa giao cho quản lý sử dụng đã cho xây dựng lại căn nhà gỗ trên nền móng cũ. Ngôi nhà được xây dựng có kết cấu tương tự hình ảnh ngôi nhà cũ của bác sĩ A.Yersin, kết cấu 2 tầng, lắp ghép bằng gỗ sơn màu đen, mái lợp tôn nâu đỏ, dùng để trưng bày các hình ảnh, hiện vật liên quan đến cuộc đời sự nghiệp của bác sĩ A.Yersin (các hiện vật, tranh ảnh đã được Công ty cổ phần Yasaka - Sài Gòn - Nha Trang tháo dỡ).
Năm 2016, Công ty cổ phần Yasaka - Sài Gòn - Nha Trang có văn bản xin bàn giao khu vực này lại cho tỉnh Khánh Hòa. Hiện nay, khu vực nhà làm việc này nằm trong Khu Bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà do Ban quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà (thuộc Sở NN-PTNT tỉnh Khánh Hòa) quản lý.