Ra mắt bộ sách quý về lịch sử Nam Kỳ cuối thế kỷ XIX

chủ nhật, 13/3/2022 15:27 GMT+07

Bộ sách đồ sộ “Nam Kỳ và cư dân” gồm hai tập (NXB Tổng hợp TPHCM và Omega Plus ấn hành) của bác sĩ thuộc địa J. C. Baurac vừa được phát hành tại Việt Nam.

Sách có trình bày, nhận xét và đánh giá ưu/nhược của vùng đất miền Nam, và chúng vẫn còn giá trị đến ngày nay

Tác giả J. C. Baurac ở Nam Kỳ từ năm 1886, thực địa sâu sát đến từng địa phương của Nam Kỳ để khảo sát về dịch tễ. Tiếp xúc với người dân bản xứ và quan chức thuộc địa cả người An Nam lẫn người Pháp, ông đặc biệt thấu hiểu xứ sở thông qua hành trình tác nghiệp dọc theo hệ thống sông ngòi chằng chịt của vùng đất này, cùng với đó là khả năng tiếp cận những dữ liệu về dân cư, địa chí, các đặc điểm địa lý và tự nhiên, lịch sử…

Những ghi chép của ông trong khoảng thời gian này được in thành hai cuốn sách La Cochinchine et ses habitants Provinces de l’Ouest, 1894 (Nam Kỳ và cư dân miền Tây) và La Cochinchine et ses habitants Provinces de l’Est, 1899 (Nam Kỳ và cư dân miền Đông), trong đó có một phần thông tin liên quan đến những tiến bộ của việc tiêm chủng vắc xin - một vấn đề thực sự quan trọng ở Nam Kỳ thập niên 1890.

Cùng thời có bản đồ từng hạt ở Nam Kỳ (từ năm 1881 đến 1897), và bộ Monographie (Địa lý học Nam Kỳ), nay thêm bộ sách hơn 1.100 trang của Baurac với nhiều hình ảnh, thông tin và kèm theo những đánh giá về cơ hội phát triển của xứ Nam Kỳ được ra đời trong những năm đó trở thành những tư liệu quý giá để hiểu hơn về lịch sử vùng đất này.

Bộ sách gồm hai tập Nam Kỳ và cư dân: Các tỉnh miền Tây và Nam Kỳ và cư dân: Các tỉnh miền Đông. Tập đầu được chia làm hai phần. Phần một gồm 8 chương giới thiệu tổng quan về vùng đất Nam Kỳ (Nam Kỳ lục tỉnh xưa); trong đó, tác giả dành những phần nội dung trang trọng để giới thiệu về Chợ Lớn và Sài Gòn. Phần thứ hai gồm 12 chương giới thiệu cụ thể về 11 hạt tham biện thuộc miền Tây thời Pháp thuộc (Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Sa Đéc, Long Xuyên, Rạch Giá, Châu Đốc, Hà Tiên (và đảo Phú Quốc), Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu).

Tập 2 Nam Kỳ và cư dân: Các tỉnh miền Đông đi thẳng vào việc giới thiệu các hạt thuộc miền Đông Nam Kỳ (Mỹ Tho, Gò Công, Tân An (theo cách xếp của người Pháp, 3 địa phương này thuộc miền Đông Nam Kỳ, khác với cách xếp của chúng ta ngày nay là thuộc miền Tây Nam bộ), Chợ Lớn, Gia Định, Thủ Dầu Một, Biên Hòa, Tây Ninh, Bà Rịa, Cap St-Jacques, Poulo-Condore (quần đảo Côn Lôn/Côn Đảo ngày nay).

Có rất nhiều tài liệu viết về Bắc Kỳ thời xưa nhưng về Nam Kỳ lại hiếm. Bộ sách của bác sĩ J. C. Baurac nằm trong những cuốn sách sớm nhất về Nam Kỳ thế kỷ XIX qua con mắt người Pháp.

Bộ Nam Kỳ và cư dân nằm trong Tủ sách hiểu Việt Nam qua tư liệu Pháp ngữ của Omega Plus. Bộ sách mang tính địa chí, gián tiếp giúp xác lập ranh giới địa lý của Nam Kỳ dưới thời Pháp thuộc, có nhiều thông tin vẫn còn có giá trị tới tận ngày nay.