Lễ hội được tổ chức 5 năm/1 lần vào tháng 2 âm lịch nhằm tưởng niệm Thượng tướng Thống lĩnh quân Lò Khằm Ban - vị tướng tài gắn với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và có nhiều công đức với triều đình nhà Lê từ thế kỷ XV.
Lễ hội tưởng nhớ danh tướng
Theo nhà nghiên cứu Hà Đồng, nhiều truyền thuyết cho rằng trước khi có Mường Ca Da, vùng đất Quan Hóa ngày nay đã có con người sinh sống yên vui, no ấm. Chuyện kể rằng có một tạo Mường sinh được hai người con gái xinh đẹp, nết na. Hoàng tử con Vua Nước xin cưới một nàng về làm vợ với lễ vật là đôi trâu sừng đồng và sừng sắt. Có đôi trâu quý, ông tạo trở nên giàu có, giàu tới mức ông phải hỏi thiên hạ xem có cách nào để mình nghèo đi. Trời bèn lấy lại Mường ấy và không còn tạo Mường nữa.
Một hôm, có một thi thể trôi từ mạn ngược mắc cạn vào bãi đất giữa sông Mã bị quạ sà xuống mổ. Không ngờ con quạ ấy vừa ăn cây thuốc hồi sinh trên ngọn núi thiêng ở Cửa Hà về, thuốc còn dính trên mỏ khiến người kia sống lại. Người đàn ông đó sinh sống trên vùng đất này, làm ăn giàu có, dựng lại một Mường lớn và làm tạo Mường.
Nhớ ơn con quạ đã cứu mình, ông tạo bèn đặt tên Mường là Mường Ca Da (quạ chữa thuốc). Mường Ca Da cùng với Mường Khoòng, Mường Đèng, Mường Chiềng Ván là bốn Mường tiêu biểu cho không gian văn hóa của người Thái ở miền núi Thanh Hóa. Bãi đất nơi con quạ cứu người đến nay vẫn còn, cũng được gọi là Ca Da.
Vị thủ lĩnh hiển hách nhất của Mường Ca Da mà sử sách ghi chép lại là tướng quân Khằm Ban - một vị tướng văn võ song toàn, lập nhiều chiến công lớn, được Vua Lê Thái Tổ sắc phong làm thượng tướng quân thống lĩnh toàn bộ vùng biên giới Tây Bắc từ Thanh Hóa - Nghệ An đến Lào Cai bây giờ.
Thượng tướng Lò Khằm Ban đã có công giúp Vua Lê Lợi đánh đuổi giặc Minh. Ông cũng là người có công khai phá vùng đất Mường Ca Da của cộng đồng người Thái cổ (huyện Quan Hóa ngày nay). Lúc đó, ông ngược dòng sông Mã để tìm nơi đóng quân, nhưng đi nhiều vẫn chưa chọn được nơi ưng ý. Một đêm, đến ngã ba sông Mã hạ trại, ông mơ thấy rắn trắng quấn chặt người, cuồng phong vần vũ, cho là điềm lành bèn định cư tại nơi này.
Hiện nay, tại xã Hồi Xuân vẫn còn hai bản mang tên ông là bản Khằm, bản Ban và một tấm bia đá lớn ghi dấu công ơn của ông. Tưởng nhớ công ơn danh tướng, người dân Mường Ca Da đã lập đền thờ ông trên sườn đồi Pom Kéo thuộc bản Khằm, xã Hồi Xuân, huyện Quan Hóa.
Mường Ca Da, ngày nay là một trong 4 mường lớn - đơn vị hành chính của cộng đồng người Thái cổ, với nhiều nét văn hóa truyền thống phong phú và độc đáo. Mường Ca Da nằm trên địa bàn các xã Hồi Xuân, Xuân Phú, Phú Nghiêm, Thanh Xuân, Nam Xuân, thị trấn Quan Hóa của huyện Quan Hóa và một phần của xã Trung Xuân thuộc huyện Quan Sơn (Thanh Hóa).
Lễ hội Mường Ca Da là sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người Thái huyện Quan Hóa. Lễ hội gồm phần lễ với điểm nhấn là lễ rước kiệu từ chùa Ông đến đền thờ Thượng tướng lĩnh thống quân Khằm Ban, Lễ Xên Mường, Lễ Tay-Ắm-Oóc, Lễ Khun Mục Pục Tứn (lễ mộc dục)
Phần hội với chương trình nghệ thuật sân khấu hóa “Huyền sử Mường Ca Da” tái hiện các tích xưa về sự hình thành mảnh đất Mường Ca Da; thân thế, sự nghiệp của Thượng tướng thống lĩnh quân Khằm Ban cũng như những phong tục tập quán, tín ngưỡng tốt đẹp của người Thái đất Mường Ca Da. Từ đó thể hiện sự tri ân công đức của các thế hệ đối với vị tướng có công bảo vệ biên cương lãnh thổ, xây dựng Mường Ca Da trở nên phồn thịnh.
Đặc biệt, trong khuôn khổ của Lễ hội diễn ra nhiều trò chơi, trò diễn dân gian, giao lưu văn nghệ mang đậm bản sắc văn hóa Việt - Lào giữa 2 huyện Quan Hóa (Thanh Hóa) và Viêng Xay (Hủa Phăn - Lào), thu hút đông đảo người dân và du khách.
Phát huy văn hóa đồng bào người Thái
Với những giá trị lịch sử, nhân văn và khoa học sâu sắc, năm 2019, Lễ hội Mường Ca Da được Bộ VH,TT&DL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tuy nhiên, do dịch bệnh COVID-19 nên năm 2023, huyện Quan Hóa mới tổ chức đón nhận.
Trong những năm qua, địa phương đang nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào trên địa bàn, đồng thời góp phần thúc đẩy du lịch địa phương phát triển. Hiện nay, đền thờ tướng Lò Khằm Ban nằm trên sườn đồi Pom Kéo thuộc bản Khằm, xã Hồi Xuân. Đây là một trong những điểm du lịch tâm linh của nhiều du khách khi đặt chân đến vùng cao Quan Hóa.
Phát biểu tại Lễ đón nhận Bằng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia cho Lễ hội Mường Ca Da, đại diện lãnh đạo UBND tỉnh Thanh Hóa nhấn mạnh chính quyền, nhân dân và cộng đồng người Thái huyện Quan Hóa nói riêng, cộng đồng người Thái trên địa bàn tỉnh nói chung và Sở VH,TT&DL Thanh Hóa cần phối hợp chặt chẽ và triển khai có hiệu quả việc bảo vệ và phát huy giá trị của di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Mường Ca Da theo đúng quy định của pháp luật.
Đồng thời, cần tiếp tục nghiên cứu làm sáng tỏ hơn nữa về giá trị của Lễ hội Mường Ca Da, của Di tích lịch sử Bia kí - nơi thờ Thượng tướng Thống lĩnh quân Khằm Ban để giới thiệu, quảng bá di sản đến đông đảo du khách trong và ngoài nước; giữ gìn và phát huy bản sắc, truyền thống, các giá trị văn hóa tốt đẹp của Lễ hội Mường Ca Da, gắn với phát triển kinh tế - xã hội, nhất là phát triển du lịch gắn kết với con người và lịch sử, góp phần đưa di sản thành tài sản, biến tiềm lực thành nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Sau những ngày mưa lớn do ảnh hưởng của hoàn lưu bão, nhiều xã ngoại thành Hà Nội như Thư Lâm, Đa Phúc, Trung Giã bị ngập sâu, giao thông chia cắt, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn. Trước tình hình đó, các lực lượng gồm cán bộ, chiến sĩ Công an TP Hà Nội, học viên Trường Cao đẳng An ninh nhân dân, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 141 (Sư đoàn 312), cùng đoàn viên thanh niên, hội viên phụ nữ, cựu chiến binh, giáo viên và người dân địa phương đã phối hợp triển khai cứu trợ, hỗ trợ người dân di dời tài sản và khắc phục hậu quả sau mưa lũ.
(PLM) - Ngày 30.9.2025, Toà án nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã có quyết định số 28.2025/QĐST-DS về việc đình chỉ giải quyết vụ án dân sự thụ lý số 96/2024/TLST-DS ngày 18.11.2024 về việc tranh chấp quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn là ông Nguyễn Văn Hùng, sinh năm 1959; bà Phạm Thị Xuyên sinh năm 1954, cùng trú tại thôn Tân Thành, xã Lạng Giang, tỉnh Bắc Ninh. Bị đơn là bà Nguyễn Thị Thuật, sinh năm 1947, có địa chỉ tại thôn Tân Thành, xã Lạng Giang, tỉnh Bắc Ninh.
(PLM) - Sáng ngày 09/10 đoàn thiện nguyện xuất phát từ Hà Nội mang theo gần 3 tấn hàng cứu trợ đã khẩn trương lên đường đến với bà con tỉnh Thái Nguyên, một trong những nơi đang bị ngập lụt nặng nề nhất trong đợt mưa lũ này.
(PLM) - Rạng sáng 11/10, ngôi nhà bốn tầng một tum nằm sâu trong ngõ 180 phố Kim Hoa, phường Văn Miếu - Quốc Tử Giám bốc cháy làm cả gia đình 5 người tử vong.
(PLM) - Ngày 10/10/2025, nhân dịp kỷ niệm 73 năm Ngày truyền thống Ngành Xuất bản, In và Phát hành sách Việt Nam (10/10/1952 – 10/10/2025), Đoàn công tác Bộ Tư pháp do đồng chí Nguyễn Quang Thái, Phó Bí thư chuyên trách Đảng ủy Bộ làm Trưởng đoàn đã đến thăm và chúc mừng Nhà Xuất bản Tư pháp. Cùng tham gia đoàn có đại diện các đơn vị thuộc Đảng ủy và Văn phòng Bộ.
(PLM) - Sáng 10/10, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh đã có mặt tại trụ sở Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam để trao số tiền 740 triệu đồng ủng hộ đồng bào các tỉnh bị thiệt hại do bão lũ.
(PLM) Từ ngày 9 đến 11/10/2025, Hội nghị Ung thư Phổi Châu Á 2025 lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam, đánh dấu bước tiến quan trọng trong hợp tác quốc tế về nghiên cứu và điều trị ung thư. Sự kiện do Tổng Hội Y học Việt Nam và Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam phối hợp cùng Hội Nghiên cứu Ung thư Phổi Thế giới tổ chức.
(PLM) - Từ tối ngày 8/10, mực nước sông Cầu và sông Cà Lồ dâng nhanh, lên vượt mức báo động 3, nước tràn qua đê vào khu vực dân cư gây ngập sâu tại nhiều xã như Sóc Sơn, Trung Giã, Đa Phúc, Thư Lâm, Nội Bài. Công an thành phố Hà Nội đã nhanh chóng huy động các lực lượng chạy đua với lũ dữ, triển khai đồng thời nhiều mũi công tác, sử dụng xuồng máy, ca nô, phao cứu sinh và thiết bị chuyên dụng, đi sâu vào từng ngõ nhỏ, từng nhà, dùng loa và đèn pin ra tín hiệu kêu gọi di tản.
(PLM) - Sáng 10/10, Trường Tiểu học Ngô Thì Nhậm (phường Hai Bà Trưng, TP Hà Nội) tổ chức chương trình “Hành trình yêu thương – Thắp sáng ước mơ”, phát động quyên góp ủng hộ đồng bào các tỉnh bị ảnh hưởng bởi mưa lũ.
(PLM) - “Bầu ơi thương lấy bí cùng, tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”, “Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ” — những câu ca dao, tục ngữ giản dị ấy lại vang lên tha thiết trong những ngày bão lũ vừa qua. Giữa cảnh nước dâng, nhà trôi, ruộng vườn tan hoang, người Việt lại thấy ấm lòng bởi tinh thần tương thân tương ái, bởi nghĩa đồng bào sâu nặng vốn đã ăn sâu trong máu thịt dân tộc. Trong cơn lũ dữ, có những giọt nước mắt rơi vì đau thương, nhưng cũng có những giọt nước mắt rơi vì xúc động – xúc động bởi tình người, tình đồng bào, bởi truyền thống tốt đẹp “lá lành đùm lá rách” vẫn vẹn nguyên qua bao thế hệ người Việt.
