Đưa quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam-Italy lên tầm cao mới

Nhận lời mời của Tổng thống Cộng hòa Italy Sergio Mattarella, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và Phu nhân sẽ thăm cấp Nhà nước tới Cộng hòa Italy.

Chuyến thăm sẽ góp phần đưa quan hệ Đối tác Chiến lược giữa hai nước Việt Nam-Italy lên tầm cao mới.

Quan hệ chính trị-ngoại giao không ngừng được củng cố và phát triển

Kể từ khi Việt Nam và Italy thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 23/3/1973, quan hệ chính trị giữa hai nước được củng cố và phát triển nhanh chóng. Đặc biệt, kể từ khi thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược vào tháng 1/2013, hai nước tích cực thúc đẩy hợp tác thiết thực và hiệu quả trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, ngoại giao, kinh tế, khoa học, giáo dục, quốc phòng-an ninh, bảo vệ môi trường, kết nối địa phương.

Hai bên duy trì hiệu quả các cơ chế hợp tác song phương gồm Đối thoại Chiến lược thường niên cấp Thứ trưởng Ngoại giao (lần 4 vào tháng 6/2022), Đối thoại Chính sách Quốc phòng cấp Thứ trưởng (lần 3 năm 2019), Ủy ban Hỗn hợp về Hợp tác Kinh tế (lần 7 vào tháng 6/2022); họp Ủy ban Hỗn hợp về Hợp tác Khoa học và Công nghệ (lần 7 vào tháng 7/2020).

Trao đổi đoàn cấp cao và tiếp xúc giữa hai bên được duy trì thường xuyên. Cụ thể, các đoàn cấp cao Việt Nam thăm Italy gồm: Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (tháng 1/2013), Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải (tháng 9/2013), Bộ trưởng Bộ Công an Trần Đại Quang (tháng 7/2014), Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng (tháng 3/2014, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng (tháng 5/2016), Chủ tịch nước Trần Đại Quang (tháng 11/2016), Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình (2018), Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển (tháng 9/2019).

Gần nhất, tháng 12/2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gặp song phương Thủ tướng Giorgia Meloni bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN-EU tại Brussels.

Đoàn cấp cao của Italy thăm Việt Nam gồm: Bộ trưởng Quốc phòng Giampaolo di Paola (tháng 1/2013), Phó Chủ tịch Hạ viện Marina Sereni (tháng 1/2014), Thủ tướng Matteo Renzi (tháng 6/2014), Tổng thống Sergio Mattarella (tháng 11/2015), Bộ trưởng Ngoại giao Enzo Moavero Milanesi (5/2019), Thủ tướng Giuseppe Conte (tháng 6/2019).

Trong thời gian ảnh hưởng bởi dịch bệnh COVID-19, Bộ trưởng Ngoại giao Luigi Di Maio và Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh điện đàm vào tháng 5/2020; Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Thủ tướng Mario Draghi điện đàm vào tháng 4/2022.

Trong các trao đổi cấp cao, Italy luôn khẳng định quyết tâm thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt với Việt Nam, coi Việt Nam là nước ưu tiên phát triển quan hệ ở khu vực Đông Nam Á.

Về an ninh quốc phòng, ngay sau khi thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, Bộ Quốc phòng hai nước đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng, đánh dấu bước phát triển mới và tạo khuôn khổ chung cho hợp tác quốc phòng song phương. Trong thời gian qua, hai bên đã đẩy mạnh hợp tác trong cả ba lĩnh vực, gồm chính sách quốc phòng, quân sự quốc phòng và công nghiệp quốc phòng.

Thông qua cơ chế Đối thoại Chính sách Quốc phòng cấp Thứ trưởng, phía Italy khẳng định sẵn sàng hợp tác nghiên cứu chế tạo, chuyển giao công nghệ sản xuất tàu quân sự và dân sự, hợp tác đào tạo và chia sẻ kinh nghiệm tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.

Ngoài ra, trong khuôn khổ hợp tác Italy-ASEAN, Italy đang nỗ lực triển khai một số chương trình như đào tạo sỹ quan công an, bảo tồn di sản, chống biến đổi khí hậu.

Hiệp định về hợp tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, có hiệu lực từ 30/11/2016, đánh dấu bước phát triển quan trọng trong quan hệ hợp tác giữa Bộ Công an và Bộ Nội vụ Italy. Hai bên đã hoàn tất đàm phán Hiệp định dẫn độ và Hiệp định Chuyển giao Người bị kết án phạt tù (2022), Hiệp định Tương trợ Tư pháp Hình sự giữa Việt Nam và Italy (2022).

Điểm sáng về hợp tác thương mại-đầu tư

Việt Nam là 1 trong 10 thị trường mới nổi trong ưu tiên phát triển quan hệ thương mại và đầu tư của Italy đến năm 2030. Hai bên luôn tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hai nước tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực mà Italy có thế mạnh và Việt Nam có nhu cầu, như: cơ khí chế tạo, kết cấu hạ tầng, dệt may, da giày, chế biến gỗ, công nghiệp phụ trợ, vật liệu xây dựng, dầu khí, năng lượng tái tạo, chế biến thực phẩm...

Năm 2022, kim ngạch thương mại hai chiều đạt hơn 6,2 tỷ USD, tăng 11% so với năm 2021, kỳ vọng hướng tới mức 7-8 tỷ/năm. Italy là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Việt Nam trong EU (sau Đức, Hà Lan) và Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Italy trong ASEAN.

Hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Italy khá đa dạng, trong đó nhiều mặt hàng có kim ngạch lớn: điện thoại và linh kiện, máy móc thiết bị dụng cụ, phương tiện vận tải phụ tùng, sắt thép, sản phẩm dệt may, giày dép, càphê... Điện thoại các loại và linh kiện là nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu đứng đầu, chiếm khoảng 25% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Italy.

Một số mặt hàng xuất khẩu như thép của Việt Nam vào thị trường Italy tăng mạnh do tận dụng được ưu đãi từ Hiệp định EVFTA.

Hai bên đã thành lập Ủy ban Hỗn hợp về Hợp tác Kinh tế sau khi thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược và đã họp 7 phiên từ 2014-2022.

Về đầu tư, tính đến hết năm 2022, Italy đứng thứ 36/141 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam với 135 dự án với tổng số vốn đạt hơn 412 triệu USD, chủ yếu trong các ngành: giày da, xây dựng, thiết bị vệ sinh, bình nóng lạnh, chế biến thép.

Nhiều tập đoàn lớn của Italy hoạt động tích cực tại Việt Nam trong lĩnh vực công nghiệp chế tạo như Bonfiglioli (sản xuất động cơ), Piaggio (sản xuất, lắp ráp xe máy, động cơ), Danieli Officina (sản xuất thép), Fiat Iveco (liên doanh ôtô Mekong), Datalogic, Ariston (sản xuất bình đun nước nóng).

Nhiều nhà máy sản xuất đồ gỗ, chế biến đá của Việt Nam đang sử dụng máy móc, công nghệ của Italy. Thiết bị luyện thép của hãng Danieli đã có mặt tại trên 10 dự án ở Việt Nam, trong đó có Nhà máy Thép Việt-Ý, Nhà máy Thép Phú Mỹ.

Tập đoàn Năng lượng ENI hoạt động tại Việt Nam từ 2013; hiện vận hành 5 lô trong lưu vực sông Hồng và Phú Khánh ở ngoài khơi miền Trung.

Về hợp tác phát triển, hiện Italy vẫn đang tiếp tục hỗ trợ ODA cho Việt Nam với 7 dự án đang triển khai và 3 dự án khác trong giai đoạn chuẩn bị, tổng số vốn cam kết hơn 117 triệu euro; tập trung cho đào tạo nghề và phát triển nguồn nhân lực, bảo vệ môi trường và quản lý nguồn nước, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, y tế, các chương trình nghiên cứu khoa học. Phía Italy đã chấp thuận đề nghị của Bộ Tài chính không gia hạn Thỏa thuận hỗ trợ chương trình ngành nước (tháng 9/2022).

Theo Báo cáo Quốc gia Khí hậu và Phát triển cho Việt Nam của WB (tháng 7/2022), Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD đầu tư bổ sung vào các giải pháp thích ứng biến đổi khí hậu đến năm 2040, do đó có nhu cầu rất lớn về hỗ trợ tài chính từ các nước phát triển trong EU, trong đó có Italy. Italy khẳng định tài trợ 250 triệu euro cho Việt Nam từ Quỹ Phòng, chống biến đổi khí hậu trong khuôn khổ JETP.

Đẩy mạnh hợp tác về văn hóa, giáo dục, khoa học-công nghệ, du lịch

Về văn hóa, hai nước thường xuyên tổ chức các tuần lễ/tháng văn hóa tại Italy và Việt Nam; Năm Việt Nam tại Italy và Năm Italy tại Việt Nam nhân dịp năm chẵn, năm tròn kỷ niệm thiết lập quan hệ ngoại giao.

Từ năm 2003-2013, Chính phủ Italy phối hợp với Tổ chức UNESCO giúp đỡ Việt Nam trùng tu Khu Di tích Mỹ Sơn với tổng kinh phí 1,5 triệu USD. Việt Nam đã cấp phép thành lập Ngôi nhà Italy tại Hà Nội (2019) và Viện Văn hóa Italy tại Hà Nội (2022).

Năm 2023, Italy đẩy mạnh hoạt động văn hóa như triển lãm gốm với Bảo tàng Bát Tràng, biểu diễn nghệ thuật nhóm múa Artemis Danza, tam tấu Luca Carla Trio, hòa nhạc Valentine, Tuần phim, Tuần lễ Ẩm thực Italy tại Việt Nam.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch dự kiến ký kết Chương trình Hợp tác Văn hóa giai đoạn mới trong năm 2023; mời Italy cử đoàn tham dự các sự kiện như Festival Huế 2023, Liên hoan Phim Quốc tế Hà Nội 2024, Liên hoan Múa rối Quốc tế 2024, Liên hoan Múa Quốc tế 2024.

Về giáo dục-đào tạo, chương trình hành động hợp tác giáo dục giai đoạn 2019-2022 với nội dung chủ yếu về hợp tác phát triển ngôn ngữ, phía Italy cung cấp phương tiện trợ giảng, học bổng...; khuyến khích hợp tác giữa các trường đại học và cơ sở giáo dục; hỗ trợ dự án nâng cao năng lực đào tạo, nghiên cứu cho Trường Đại học Y dược Huế với số vốn đầu tư 1,27 triệu euro.

Hai bên đã tổ chức thành công hai Diễn đàn Giáo dục Đại học Việt Nam-Italy vào năm 2014 và 2019, kế hoạch tổ chức lần 3 vào năm 2023.

Số lượng sinh viên trao đổi tăng ở cả hai chiều. Chính phủ Italy quan tâm hỗ trợ học bổng hằng năm cho sinh viên Việt Nam. Khoa Tiếng Italy của Đại học Hà Nội phát triển mở rộng sau 20 năm thành lập. Hai nước đã ký kết và hợp tác 72 dự án giáo dục, đào tạo.

Về khoa học-công nghệ, hai bên thành lập Ủy ban Hỗn hợp về hợp tác khoa học công nghệ tháng 11/1998, đã tổ chức 7 phiên họp và phê duyệt 7 Chương trình Hợp tác về Khoa học, Công nghệ Việt Nam-Italy với hơn 90 dự án hợp tác nghiên cứu chung đã được ký kết, triển khai trên các lĩnh vực thế mạnh của Italy và nhu cầu quan tâm của Việt Nam như công nghệ sinh học và y học, môi trường và biến đổi khí hậu, hợp tác năng lượng hạt nhân, công nghệ thông tin và truyền thông, vật lý ứng dụng, công nghệ bảo tồn và phục hồi di sản văn hóa thiên nhiên, sở hữu trí tuệ, đổi mới sáng tạo...

Dự kiến năm 2023, lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ thăm Italy, đồng chủ trì phiên họp lần 8 Ủy ban Hỗn hợp về Hợp tác Khoa học Công nghệ.

Hai bên triển khai kế hoạch hợp tác 2021-2023 về khoa học công nghệ với 11 dự án hợp tác nghiên cứu chung về khoa học nông nghiệp, thực phẩm; công nghệ sinh học, y tế; môi trường và biến đổi khí hậu; công nghệ vật liệu mới; ICT và công nghệ 4.0; bảo tồn di sản với mục tiêu thúc đẩy khoa học và công nghệ là một trụ cột hợp tác.

Về du lịch, trong chiến lược phát triển du lịch của Việt Nam, Italy được xác định là một trong những thị trường trọng điểm và rất có tiềm năng. Số lượng khách Italy sang Việt Nam tăng trưởng khá với tốc độ trung bình 15% trong giai đoạn 2015-2019.

Năm 2019, số lượng khách Italy đạt 70,8 triệu lượt, tăng 8% so với năm 2018. Trong năm 2022, Việt Nam đón hơn 15.000 lượt khách Italy. Italy cũng là một trong những điểm đến hàng đầu của du khách Việt Nam khi tham quan châu Âu.

Về hợp tác địa phương, hiện có gần 10 cặp quan hệ kết nghĩa giữa các địa phương hai bên trong đó đáng chú ý là Hà Nội-vùng Lazio, Bình Dương-vùng Emilia Romagna, Thành phố Hồ Chí Minh-thành phố Torino, Vĩnh Phúc-vùng Tuscany, Lâm Đồng-Como.

Hiện có khoảng 5.000 người Việt Nam sinh sống, làm việc tại Italy. Việt Nam có chương trình giảng dạy tiếng Việt tại Khoa Đông Phương học, Đại học Cà Foscari, Venezia.

Những hoạt động kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Italy (23/3/1973-23/3/2023) và 10 năm quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam-Italy (2013-2023) trong năm 2023 này giúp hai bên tăng cường hiểu biết lẫn nhau, hướng tới tương lai với nhiều triển vọng hợp tác mới to lớn và tươi sáng hơn./.