Hội hoa trượng (trò kéo chữ) trong lễ hội Phủ Dày, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, là một trong những nét đẹp văn hóa lâu đời, nhắc nhở con người về truyền thống uống nước nhớ nguồn.
Cùng với thực hành tín ngưỡng, những sinh hoạt văn hóa dân gian độc đáo, hội hoa trượng góp phần làm phong phú không gian lễ hội, đưa Phủ Dày trở thành điểm du lịch tâm linh hấp dẫn với du khách.
“Tháng Tám giỗ cha, tháng Ba giỗ mẹ” ý chỉ tính theo lịch âm, tháng 8 có lễ hội Đền Trần, tháng 3 có lễ hội Phủ Dày.
Đây là câu nói mỗi người dân Nam Định nhắc nhở nhau về truyền thống quê hương. Bởi vậy, cứ đầu tháng 3 âm lịch, du khách khắp nơi lại tấp nập trẩy hội Phủ Dày, thành kính tri ân công đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh, người được dân gian suy tôn là Mẫu nghi thiên hạ.
Lễ hội Phủ Dày được tổ chức từ ngày mùng 3 đến ngày mùng 8 tháng 3 âm lịch hằng năm. Bên cạnh các lễ nghi theo tín ngưỡng thờ Mẫu, điểm đặc trưng của lễ hội là những hình thức sinh hoạt văn hóa, tâm linh phong phú như hội hoa trượng, lễ rước thỉnh kinh, rước đuốc, đấu vật, đấu lân sư…
Hội hoa trượng nghĩa là trò kéo chữ, được người dân đưa vào, trở thành một phần mở rộng của lễ hội Phủ Dày gắn liền với công lao của Vương phi Trần Thị Ngọc Đài (1577-1669), người thôn Thông Khê, tổng Đồng Đội, huyện Thiên Bản, phủ Nghĩa Hưng nay là thôn Thông Khê, xã Cộng Hòa, huyện Vụ Bản.
Theo các cụ cao niên trong làng Tiên Hương, xã Kim Thái, trong một lần chúa Trịnh huy động người dân về kinh thành đắp đê ngăn lũ, khi cùng Chúa đi giám sát việc đắp đê, Vương phi Trần Thị Ngọc Đài thấy những người dân nghèo khổ, bà đã xin chúa Trịnh miễn cho dân Thiên Bản không phải đi lao dịch đắp đê ở kinh thành.
Nhớ lời bà dặn khi về qua Phủ Dày làm lễ tạ Thánh Mẫu Liễu Hạnh, người dân xếp cuốc xẻng thành chữ “Cung tạ,” tạ ơn Mẫu đã che chở cho dân.
Từ đó, “Hoa trượng hội” đã trở thành một hoạt động tiêu biểu trong lễ hội Phủ Dày, được cộng đồng địa phương duy trì và phát triển đến ngày nay.
Trải qua thăng trầm của lịch sử, đã có thời gian lễ hội phủ Dày không được tổ chức. Từ năm 1995 trở lại đây, khi lễ hội được mở lại, hội hoa trượng được tổ chức vào ngày mùng Bảy tại phủ Vân Cát, ngày mùng Tám tại phủ Tiên Hương, xã Kim Thái.
Tham dự hội hoa trượng là các trai tráng có sức khỏe; tổng cờ (người chỉ huy xếp chữ) và lão trượng (người kiểm duyệt chữ) là những người được cộng đồng tín nhiệm, thường phải là người cao tuổi, thành tâm, am hiểu hoa trượng hội, có sức khỏe, gia đình nền nếp.
Để thực hiện hoa trượng hội cần có hàng trăm người tham gia. Thông lệ xưa kia, mỗi làng sẽ chọn ra những thanh niên khỏe mạnh tham gia kéo chữ gọi là phu cờ. Vào buổi sáng ngày kéo chữ, các phu cờ mặc áo cánh vàng, quần trắng, thắt lưng vải đỏ thắt múi đầu rìu, đầu buộc khăn lụa, thả trễ một bên tai, xếp hàng đôi tiến vào sân rộng các phủ Vân Cát và Tiên Hương.
Các hàng, còn gọi là dây, mỗi hàng khoảng từ 40-50 quân, do các Tổng cờ chỉ huy. Khi xếp, trên tay phu cờ cầm một hoa trượng. Hoa trượng là gậy tre dài chừng 4m, một đầu có trang trí ngù lông gà, thân gậy được trang trí nhiều khoang xanh, đỏ, vàng.
Sau khi làm lễ bái lạy, dưới sự chỉ huy của tổng cờ, các hàng phu cờ nhịp nhàng di chuyển vào các vị trí đã định, ngồi xuống, hạ gậy để tạo thành các nét chữ cần xếp. Tổng cờ trình với lão trượng đi xem và duyệt chữ.
Lão trượng, mặc trang phục võ quan màu đỏ, tay cầm cờ, có lọng che, đi từ trên xuống dưới kiểm tra, duyệt các nét chữ. Khi đã duyệt các nét chữ xong, tổng cờ dẫn phu cờ đi theo chỉ dẫn, vòng qua giếng phủ rồi tụ hợp về sân diễn như lúc ban đầu. Cứ như thế, theo nhịp trống, các tổng cờ điều khiển các phu cờ xếp các chữ tiếp theo.
Các chữ Hán thường xếp là Mẫu nghi thiên hạ, Quốc thái dân an, Thiên hạ thái bình. Khi đã xếp xong các chữ, phu hội chạy một vòng hồ rồi vào sân phủ lễ tạ.
Ông Trần Cương, 85 tuổi ở làng Tiên Hương cho biết trong hội hoa trượng xưa kia, những gia đình nào có con, cháu được tuyển chọn làm phu cờ là một vinh dự lớn cho gia đình, dòng họ để phục vụ Thánh Mẫu. Trước khi tổ chức xếp chữ phu hội phải rước kiệu lên Chùa-phủ Thông, xã Trung Thành (nơi thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh và vương phi Trần Thị Ngọc Đài) làm lễ xin chữ sau đó mới tiến hành tổ chức. Sau hội, người dân xin ngù hoa trên các gậy hội đem về nhà xem như lộc của Thánh Mẫu.
Ngày nay, nghi lễ xin chữ tổ chức hội hoa trượng được tổ chức đơn giản, không tiến hành tại Chùa- phủ Thông do di tích không còn. Các chữ được xếp hàng năm do Ban Tổ chức và thủ nhang cùng đại diện dân làng thống nhất, sau đó tổ chức làm lễ tại hai phủ Tiên Hương và Vân Cát. Người tham gia xếp chữ do các bản hội, đệ tử mong muốn được tham gia, phục vụ tiệc Mẫu đến thực hiện.
Ông Nguyễn Văn Thư, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Nam Định - nhà nghiên cứu văn hóa Nam Định khẳng định, hội hoa trượng không chỉ mang ý nghĩa thể hiện sự biết ơn của người dân với những công đức của Thánh Mẫu Liễu Hạnh - một trong ba vị Tam Tòa Thánh Mẫu, một vị thần quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, mà còn thể hiện mong ước, gửi gắm vào đó những ước vọng về sự che chở trong cuộc sống, phản ánh tư duy của cư dân nông nghiệp lúa nước sống hòa đồng, coi trọng và bảo vệ thiên nhiên, môi trường sống.
Hội hoa trượng cũng phản ánh phong tục tập quán, nghệ thuật trình diễn dân gian, thẩm mỹ của cộng đồng, thể hiện sự đoàn kết mọi tầng lớp nhân dân, đồng thời giáo dục con cháu truyền thống hiếu thuận, uống nước nhớ nguồn./.
Theo dõi chúng tôi trên:
(PLM) - Là một trong những khách hàng đầu tiên của Công ty Cổ phần Bất động sản Việt Nam (Công ty Vinaland), tưởng chừng sẽ được hưởng nhiều ưu đãi hơn những khách hàng sau, thế nhưng ông Nguyễn Văn Hiếu, trú tại phường Hiệp Bình, TP Hồ Chí Minh lại trở thành nạn nhân “bất đắc dĩ” trong “ván cờ” tranh chấp nội bộ của Công ty Vinaland.
Tuấn Anh
(PLM) - Gây dựng thương hiệu trong hơn 20 năm qua bởi sự tìm tòi, sáng tạo trong cách làm hương nhang, thế nhưng gia đình ông Phạm Xuân Định và bà Bùi Thị Lan, địa chỉ tại tỉnh Ninh Bình lại đang phải đối diện với nguy cơ mất tên thương hiệu hương "Định Lan" chỉ vì sự chủ quan của mình.
Tuấn Anh - Mỵ Châu
(PLM) - Theo nhận định của các chuyên gia khí tượng, vùng áp thấp mới (ký hiệu Invest 90W) vừa hình thành ở ngoài khơi phía Đông Philippines có khả năng rất cao mạnh lên thành bão, thậm chí đạt cấp cuồng phong, và có thể tiến vào khu vực phía Bắc Biển Đông khoảng ngày 23/9. Nếu kịch bản này xảy ra, đây sẽ là cơn bão mạnh tiếp nối ngay sau đợt Áp thấp nhiệt đới vừa ảnh hưởng đến khu vực miền Trung và Nam Bộ nước ta.
(PLM) - Mới đây, trong bảng tổng hợp ý kiến góp ý cho dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ Công an đã đề xuất nghiên cứu bổ sung quy định miễn thuế TNCN đối với tiền lương, tiền công và các khoản có tính chất tiền công được trả từ nguồn ngân sách nhà nước.
(PLM) - Apple vừa phát hành bản cập nhật chính thức iOS 26, được đánh giá là một trong những nâng cấp toàn diện nhất từ trước tới nay cho dòng iPhone.
(PLM) - Ngày 16/9, Công an TP.HCM cho biết đã bắt khẩn cấp hai TikToker là Lương Công Thuận (27 tuổi) và Lê Văn Nhâm (33 tuổi, cùng ngụ TP.HCM) để điều tra về hành vi “Gây rối trật tự công cộng”.
(PLM) - Hôm nay 17-9, Giá vàng miếng và vàng nhẫn trong nước đồng loạt tăng vọt. Tương tự, trên thị trường vàng thế giới, giá vàng cũng ghi nhận mức tăng chóng mặt đến 10,2% nếu tính trong vòng 30 ngày qua.
(PLM) - Triển lãm “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”, tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), đã trở thành điểm nhấn quan trọng trong chuỗi các hoạt động kỷ niệm 80 năm lịch sử đấu tranh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự kiện mang đến cho công chúng cơ hội trải nghiệm một bức tranh toàn diện về những thành tựu nổi bật trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế, xã hội đến văn hóa, quốc phòng, an ninh và đối ngoại, phản ánh sinh động quá trình phát triển đất nước trong 8 thập kỷ qua.
Vụ việc một ngôi nhà 2 tầng xây "nhầm" trên thửa đất đã có sổ đỏ tại Hải Phòng đặt ra nhiều câu hỏi pháp lý đáng chú ý. Vụ việc không chỉ dừng lại ở tranh chấp dân sự mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về hành vi xâm phạm quyền sử dụng đất.
(PLM) - Sáng 16/9, tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai bốn nghị quyết mới của Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh: Nghị quyết 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân trong tình hình mới là một nghị quyết có ý nghĩa chiến lược, toàn diện và mang tính hành động cao, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước đối với sự nghiệp chăm sóc sức khỏe toàn dân.
