Nhóm bạn trẻ ở Hà Nội âm thầm bảo tồn, gìn giữ nghệ thuật hát xẩm
Nhóm bạn trẻ ở Hà Nội âm thầm bảo tồn, gìn giữ nghệ thuật hát xẩm
thứ ba, 29/8/2023 21:24 GMT+07
Cùng sở thích, cùng đam mê với nghệ thuật truyền thống Việt Nam, một nhóm bạn trẻ tại Hà Nội đang hàng ngày hăng say luyện tập để gìn giữ, bảo tồn và phát huy môn hát xẩm để không bị mai một, thất truyền.
Vào năm 2014, một số bạn trẻ tại Hà Nội thành lập một nhóm với tên gọi "Chèo 48 giờ", nhằm mục đích bảo tồn, phát huy giá trị các môn nghệ thuật truyền thống của dân tộc, trong đó có hát xẩm.Nhóm bạn trẻ cùng sở thích hát xẩm tập luyện vừa để tạo niềm vui hứng khởi, vừa để gìn giữ và bảo tồn bộ môn nghệ thuật độc đáo của dân tộc.Bạn Đinh Thảo, một trong những thành viên sáng lập "Chèo 48 giờ" cho biết, việc xây dựng dự án xuất phát từ ý tưởng và nhìn nhận thực tế khi nhiều bạn trẻ ở thời điểm đó đang thiếu sân chơi nghệ thuật truyền thống. Đặc biệt vào năm 2014, việc có sân chơi cho người trẻ rất ít, bản thân Thảo khi đó đang là sinh viên của Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam."Trong giờ học khi được giảng viên cho xem 1 đoạn video về hát xẩm, tôi rất tò mò, không biết là các loại hình nghệ thuật truyền thống Việt Nam đang có một vị trí như thế nào và phải làm thế nào để tiếp được cận nó?", bạn Thảo tâm sự.Bạn Thảo chia sẻ thêm: Thời điểm ấy, khi tìm hiểu về cách tiếp cận nghệ thuật truyền thống thì chỉ có thông qua trường lớp như Đại học Sân khấu Điện ảnh... mà chương trình đào tạo lâu quá thì không có thời gian, chưa đủ động lực để tham gia thêm lớp học dài hạn. Do đó, bản thân thôi thúc phải nên ý tưởng thành lập một nhóm chung sở thích để mọi người cùng được trải nghiệm.May mắn là ý tưởng thành lập nhóm của Thảo trùng với ý tưởng của một số bạn trong lớp. Sau đó Thảo tham gia cuộc thi Ý tưởng "Tôi 20" - cuộc thi cho sinh viên. Kết quả, nhóm Thảo giành giải Nhất và nhận được sự hỗ trợ về các nguồn lực để tổ chức dự án bao gồm tài chính, hỗ trợ truyền thông... để bắt đầu triển khai "Chèo 48 giờ - tôi trở về quê hương".Trước đây lớp hát xẩm hoạt động theo mùa, thường vào mùa Hè và có những lớp đông nhất khoảng 20 người. Đến bây giờ, các lớp học sau đợt dịch đã trở lại nhưng có quy mô nhỏ hơn, khoảng 10 đến 15 người. Đặc biệt, thời điểm dịch bệnh lớp hát xẩm còn học online, các lớp gối đầu nhau như thế và cứ người ra người vào.Ngoài việc huy động đóng phí từ các thành viên, nhóm "Chèo 48 giờ" tổ chức nhiều chương trình biểu diễn, Workshop, Tọa đàm để huy động nguồn tài trợ từ xã hội. Trong quá trình vận hành dự án, nhóm gặp nhiều khó khăn, áp lực khi các thành viên vừa phải đi học, vừa phải đi làm và vừa phải làm các dự án cộng đồng.Là một trong các thành viên đầu tiên thành lập Chèo 48 giờ, đồng thời phụ trách về chuyên môn, bạn Ngô Văn Hảo từng có thời gian hơn 10 năm để nghiên cứu giảng dạy và biểu diễn cho biết: "Ngày xưa tôi chưa biết về bộ môn nghệ thuật dân gian nào cả. Trước đây tôi có nghe một chút quan họ, còn dân ca thì ít nghe. Một lần vô tình nghe được âm thanh của xẩm trên tivi, sau đó tôi tìm kiếm video, tư liệu của nghệ nhân Hà Thị Cầu. Từ đó, tôi mới biết đến xẩm và tò mò về nó. Sau này mới bắt đầu tìm hiểu sâu về bộ môn hát xẩm".
Theo bạn Hảo, nghệ thuật thì nó là vô vàn, còn học theo những bậc tiền bối đi trước thì mình vẫn chỉ là hạt cát, con kiến, muốn theo được họ sẽ là quá trình rất lâu dài, mà để mà làm được như họ thì thực sự rất khó khăn và vất vả. Dòng dã từng ấy năm, lớp hát xẩm của CLB Chèo 48 giờ đã có nhiều học viên tham gia. Họ đều có chung đam mê và sở thích nên họ tìm đến. Hiện tại, nhóm có khoảng 6 người, đều là các bạn trẻ có kĩ năng hát rất tốt, thậm chí có nhiều bạn có khả năng hát được nhiều loại hình nghệ thuật như Quan họ, hát Xoan, hát Chầu Văn...Là thành viên nhỏ nhất CLB, bạn Mai Thúy Hằng (sinh viên năm 3 ĐH Luật Hà Nội) chia sẻ: "Mình có học hát xẩm cách đây 10 năm và cảm thấy môn hát rất hay. Trước ở quê mình có tham gia hoạt động CLB ở Ninh Bình. Khi ra Hà Nội, có CLB xẩm 48 giờ, mình cảm thấy rất phù hợp và bản thân cũng rất yêu làn điệu xẩm, nên việc tham gia CLB giúp mình học thêm những bài hát mới và làn điệu mới"."Các anh chị đều là những người đam mê bộ môn hát xẩm, thậm chí nhiều người còn có thể hát được những dòng nhạc khác như Chèo, Xoan, Quan họ... Hàng tuần, CLB thường sinh hoạt vào tối thứ 2 và tối thứ 7", bạn Thúy Hằng cho biết thêm.Theo các tài liệu nghiên cứu, hát Xẩm được hình thành khoảng thế kỷ thứ XIV. Từ khi ra đời đến khoảng nửa đầu thế kỷ XX, hát Xẩm được gọi với những tên khác nhau như hát rong, hát dạo… Nhưng trên thực tế, hát Xẩm là thể loại âm nhạc dân gian chuyên nghiệp, một lối diễn xướng dân gian độc đáo trong kho tàng âm nhạc cổ truyền của dân tộc, với lối kể tích sâu sắc, khéo léo và hấp dẫn.Bộ dụng cụ hát xẩm gồm đàn nhị, sênh, trống mảnh (hay còn gọi là trống Xẩm), bộ phách, đàn bầu, đàn giáo, thanh la, đàn đáy và trống cơm.Ngô Văn Hảo, sinh năm 1996, quê ở huyện Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc là một trong những thành viên đầu tiên của nhóm "Chèo 48 giờ" và hiện được xem là một nghệ sĩ xẩm tự do.Mỗi tuần, các thành viên trong câu lạc bộ "Chèo 48 giờ" đều tập trung lại để tập luyện, không chỉ để thỏa nỗi đam mê, còn mong muốn lan tỏa tình yêu với một trong những bộ môn nghệ thuật truyền thống độc đáo của dân tộc, tới các bạn trẻ.Vì thế, "Chèo 48 giờ" cố gắng tổ chức nhiều hoạt động biểu diễn đặc biệt để phục vụ cho những người có chung niềm đam mê. Đồng thời, mở các lớp học chuyên sâu hơn cho những thành viên 'nòng cốt' để cùng nhau trao đổi, rèn luyện giúp nâng cao khả năng hát. Bởi vì, ước mơ hoài bão của tuổi trẻ là khẳng định được dấu ấn, muốn đưa nghệ thuật truyền thống đến gần hơn tới công chúng trẻ thông qua cách riêng của mình, thật sáng tạo và gần gũi.Hiện tại các thành viên trong nhóm "Chèo 48 giờ" đang xây dựng kế hoạch cho chặng đường tiếp theo, vớ hy vọng sẽ duy trì các hoạt động lớp học cộng đồng cũng như tổ chức thêm chương trình, hội thảo, tọa đàm, biểu diễn hay các buổi chiếu phim di sản để tăng cường quảng bá về xẩm cũng như các bộ môn nghệ thuật truyền thống.
