Phương thức, thủ đoạn của Trương Mỹ Lan và đồng phạm thao túng hoạt động Ngân hàng SCB

Thâu tóm cổ phần Ngân hàng SCB

Trương Mỹ Lan là Chủ tịch của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, bao gồm một tập hợp các công ty con, công ty liên kết. Để có nguồn vốn lớn phục vụ hoạt động của hệ thống công ty trên cũng như việc liên tục đầu tư, mua các dự án bất động sản, Trương Mỹ Lan đã tìm cách thâu tóm, chi phối, điều hành toàn bộ các hoạt động của Ngân hàng SCB, trong đó có hoạt động cho vay.

Từ trước thời điểm hợp nhất, Trương Mỹ Lan đã sở hữu phần lớn cổ phần của 03 ngân hàng. Sau khi hợp nhất, Trương Mỹ Lan tiếp tục nhờ 73 cổ đông đứng tên sở hữu 85,606% cổ phần của Ngân hàng SCB.

Đồng thời, tiếp tục mua và sử dụng cá nhân đứng tên cổ phần Ngân hàng SCB để tăng tỷ lệ sở hữu cổ phần tại ngân hàng này lên 91,545% vào ngày 01/01/2018.

Tính đến tháng 10/2022, Trương Mỹ Lan đã sở hữu, chi phối 1.394.253.393 cổ phần Ngân hàng SCB, chiếm 91,536% vốn điều lệ, do 27 pháp nhân (trong và ngoài nước), cá nhân đứng tên giúp. Trong đó, Trương Mỹ Lan trực tiếp đứng tên sở hữu 75.888.800 cổ phần, chiếm 4,982% vốn điều lệ.

Bố trí nhân sự để nắm quyền chi phối hoạt động của Ngân hàng SCB

Trương Mỹ Lan đã tuyển chọn, đưa các cá nhân thân tín, có trình độ trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, nghe theo chỉ đạo của Lan vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt tại Ngân hàng SCB (Hội đồng quản trị, Ban Tổng giám đốc, Giám đốc các Chi nhánh lớn, Trưởng Ban kiểm soát), trả mức lương cao từ 200 đến 500 triệu đồng/tháng; tặng, thưởng tiền, cổ phần SCB, để thông qua các cá nhân này điều hành toàn bộ hoạt động của Ngân hàng SCB, trong đó có hoạt động cho vay như: Nguyễn Thị Thu Sương, Đinh Văn Thành, Bùi Anh Dũng, Tạ Chiêu Trung, Trầm Thích Tồn, Võ Tấn Hoàng Văn, Nguyễn Phương Hồng, Trương Khánh Hoàng, Trần Thị Mỹ Dung…

Bằng cách thâu tóm, nắm giữ cổ phần, chi phối, điều hành hoạt động ngân hàng thông qua các đối tượng chủ chốt, Trương Mỹ Lan đã sử dụng Ngân hàng SCB như một công cụ tài chính, huy động tiền gửi và vốn từ các nguồn khác.

Sau đó, chỉ đạo rút tiền bằng cách tạo lập các khoản vay khống, phục vụ cho mục đích cá nhân. Để rút được tiền từ Ngân hàng SCB, Trương Mỹ Lan đã điều hành, chỉ đạo các cá nhân thân tín, giữ vai trò chủ chốt tại Ngân hàng SCB và Tập đoàn VTP (Võ Tấn Hoàng Văn, Nguyễn Phương Hồng, Trương Khánh Hoàng, Trần Thị Mỹ Dung, Hồ Bửu Phương, Nguyễn Phương Anh...) để chỉ đạo các đối tượng tại Ngân hàng SCB, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát tổ chức thành lập nhiều bộ phận, đơn vị, công ty, thuê và sử dụng hàng nghìn cá nhân, câu kết chặt chẽ với nhau, thông đồng với các Công ty Thẩm định giá, triển khai rút tiền từ SCB.

Thành lập các đơn vị thuộc SCB chỉ để cho vay, giải ngân theo yêu cầu của Trương Mỹ Lan

Hoạt động của các Chi nhánh chịu sự kiểm tra, kiểm soát của NHNN Chi nhánh TP.HCM nên từ năm 2020, Trương Mỹ Lan đã chỉ đạo Đình Văn Thành, Chủ tịch HĐQT; Võ Tấn Hoàng Văn, Tổng giám đốc Ngân hàng SCB; Nguyễn Phương Hồng, Phó Tổng giám đốc Ngân hàng SCB thành lập 03 đơn vị cho vay chỉ để phục vụ cho các khoản vay của Trương Mỹ Lan, gồm: Trung tâm kinh doanh khách hàng Wholesale, Kênh kinh doanh trực tiếp thuộc Khối doanh nghiệp (có đơn vị trực thuộc là Hub kinh doanh trực tiếp khách hàng doanh nghiệp), Kênh kinh doanh trực tiếp thuộc Khối Dịch vụ ngân hàng và tài chính cá nhân (có đơn vị trực thuộc là Hub cho vay bất động sản Hồ Chí Minh.

Cả 3 đơn vị này có chức năng cho vay như các Chi nhánh nhưng trực thuộc quản lý điều hành của Hội sở Ngân hàng SCB, không có bộ phận kho quỹ và con dấu riêng mà sử dụng con dấu của đơn vị khác khi hoạt động và chỉ lập hồ sơ cho vay đối với các khoản vay của Trương Mỹ Lan.

Trong đó, từ ngày 03/6/2020 đến ngày 24/6/2022, 03 đơn vị cho vay trên đã lập hồ sơ, giải ngân cho 396 khoản vay/ tổng dư nợ là 212.725 tỷ đồng, trong đó dư nợ gốc là 185.183 tỷ đồng, nợ lãi phí là 27.542 tỷ đồng (chiếm 38,27% dư nợ gốc các khoản vay của Trương Mỹ Lan).

Chỉ đạo thành lập, sử dụng các Công ty "ma", thuê/nhờ các cá nhân đúng tên để tạo lập hồ sơ vay vốn khống, rút tiền của SCB

Việc thành lập các "Công ty ma" được Trương Mỹ Lan giao cho Hà Thục Kim, Đặng Phương Hoài Tâm, Trưởng Văn phòng HĐQT của Tập đoàn VTP phụ trách và phối hợp với Nguyễn Ngọc Dương và Nguyễn Phương Anh (là Tổng giám đốc và Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Peninsula) thực hiện, gồm đặt tên, tìm địa chỉ trụ sở Công ty, tìm thuê người đứng tên người đại diện theo pháp luật, cổ đông, thành viên công ty, chọn ngành nghề kinh doanh... cho phù hợp với yêu cầu của Trương Mỹ Lan và đồng phạm.

Nguyễn Ngọc Dương chỉ đạo Trần Thị Kim Chi, Bùi Đức Khoa... tìm người đứng tên theo yêu cầu và cung cấp thông tin của họ cho Phan Chí Luân quản lý, cập nhật danh sách.

Các công ty “ma” và cá nhân được thuê/nhờ đứng tên ngày càng nhiều thêm để phục vụ cho mục đích rút tiền từ Ngân hàng SCB của Trương Mỹ Lan.

Kết quả điều tra xác định, có 875 khách hàng gồm 440 cá nhân, 435 pháp nhân đứng tên 1.284 khoản vay, được Trương Mỹ Lan chỉ đạo nhóm đối tượng tại Tập đoàn VTP thành lập, thuê hoặc nhờ người đứng tên.

Câu kết với các đối tượng là chủ sở hữu, đại diện theo pháp luật các Công ty có liên quan để tạo lập khoản vay, cùng sử dụng, chiếm đoạt tiền của SCB

Ngoài việc tạo lập các Công ty “ma” đứng tên hồ sơ vay vốn, Trương Mỹ Lan còn câu kết và chỉ đạo các đối tượng là chủ sở hữu, đại diện theo pháp luật hoặc được giao quản lý các Công ty thực tế có hoạt động kinh doanh như: Trương Huệ Vân là cháu ruột Trương Mỹ Lan, được giao quản lý điều hành một số Công ty trong Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, trong đó có Công ty Lavifood do Nguyễn Phi Long (Tổng Giám đốc), Đặng Quang Nguyên (Phó Tổng giám đốc); Chu Nap Kee Eric (Chu Lập Cơ), là chồng Trương Mỹ Lan Chủ tịch Công ty CP Đầu tư Times Square, Nguyễn Thanh Tùng (Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc) và Đào Chí Kiên (Phó Tổng Giám đốc) Công ty CP Dầu khí Đông Phương; Dương Tấn Trước, Tổng Giám đốc Công ty Tường Việt, để các Công ty này đứng tên vay vốn hoặc tạo lập thêm nhiều Công ty “ma”, tạo lập hồ sơ, phương án vay vốn khống, rút tiền của ngân hàng SCB để Trương Mỹ Lan và các đối tượng nêu trên cùng sử dụng.

Tạo lập hồ sơ vay vốn khống để hợp thức hóa việc rút tiền của ngân hàng SCB

Mỗi khi cần rút tiền của Ngân hàng SCB, Trương Mỹ Lan chỉ đạo Nguyễn Phương Hồng, Trương Khánh Hoàng, Trần Thị Mỹ Dung (Ngân hàng SCB) phối hợp, câu kết với Nguyễn Ngọc Dương, Nguyễn Phương Anh tạo lập hồ sơ, phương án vay vốn khống để hợp thức; đưa các cá nhân được thuê/nhờ đứng tên khoản vay, đứng tên tài sản, đại diện công ty “ma” đến ký vào hồ sơ vay vốn khống, hồ sơ thế chấp, hầu hết là ký vào các tờ giấy trắng đã được đánh dấu sẵn vị trí cần ký.

Các đại diện pháp nhân và cá nhân đứng tên khoản vay đều không được thụ hưởng và sử dụng tiền, không biết mình vay và nợ SCB số tiền đặc biệt lớn; những người đứng tên tài sản đều xác nhận không phải tài sản của họ.

Hầu hết các khoản vay của Trương Mỹ Lan - Tập đoàn Vạn Thịnh Phát được giải ngân trước và thực hiện hợp thức sau.

Trên hồ sơ các khoản vay thể hiện thời điểm giải ngân cùng thời điểm ký hợp đồng tín dụng, hợp đồng thế chấp, nhưng thực tế việc rút tiền tại Ngân hàng SCB đã được thực hiện trước khi hợp đồng tín dụng, thủ tục thế chấp tài sản được hoàn thiện, hợp thức.

Trong 1.284 khoản vay thuộc trách nhiệm của Trương Mỹ Lan còn dư nợ, có 684 khoản vay/dư nợ 382.876 tỷ đồng (gồm: 261.588 tỷ đồng nợ gốc, 121.287 tỷ đồng nợ lãi) chưa có thủ tục thế chấp khi giải ngân, số còn lại tài sản bảo đảm chủ yếu là cổ phần, quyền tài sản; có 201 khoản vay/ dư nợ 11.686.649.546.345 đồng (gồm 9.923. tỷ đồng nợ gốc, 1.763 tỷ đồng nợ lãi), hồ sơ vay vốn không có phê duyệt của cấp có thẩm quyền tại Ngân hàng SCB.

Thông đồng, câu kết với Công ty Thẩm định giá để cấp Chứng thư nâng khống giá trị tài sản bảo đảm

Để rút tiền từ Ngân hàng SCB thông qua thủ đoạn lập hồ sơ vay vốn khống, Trương Mỹ Lan đã chỉ đạo cán bộ SCB thông đồng câu kết với các đối tượng tại các Công ty Thẩm định giá, phát hành các Chứng thư Thẩm định giá hợp thức các hồ sơ vay vốn của Trương Mỹ Lan.

Trong đó, lãnh đạo Ngân hàng SCB gồm: Võ Tấn Hoàng Văn, Tổng giám đốc; Trương Khánh Hoàng, Quyền Tổng giám đốc; Nguyễn Phương Hồng, Trần Thị Mỹ Dung, Phó Tổng giám đốc chỉ đạo cấp dưới gồm: Lê Văn Chánh, Lê Anh Phương, Bùi Ngọc Sơn trực tiếp hoặc qua trung gian để liên hệ với các Công ty Thẩm định giá, thông đồng, nâng giá tài sản lên nhiều lần, ghi ngày, tháng phát hành các Chứng thư theo yêu cầu của Ngân hàng SCB để hợp thức thủ tục vay vốn.

Kết quả điều tra xác định, SCB thuê 19 Công ty thẩm định giá/46 đối tượng là Giám đốc, Phó giám đốc, Thẩm định viên, nhân viên thực hiện phát hành tham gia phát hành 378 chứng thư có liên quan đến các khoản vay còn dư nợ của nhóm Trương Mỹ Lan.

Đến nay, đã xác định có 05 công ty Thẩm định giá (Công ty Tầm nhìn mới, Công ty MHD, Công ty Thiên Phú, Công ty E xim, Công ty DATC)/7 cá nhân là Giám đốc, Phó giám đốc, Thẩm định viên, cá nhân môi giới phát hành 23 chứng thư thẩm định giá hợp thức cho các khoản vay của nhóm Trương Mỹ Lan.

Để hợp thức hồ sơ, rút được tiền tại Ngân hàng SCB, Trương Mỹ Lan và các đồng phạm đã dùng nhiều tài sản chưa đủ điều kiện pháp lý, nâng khống giá để đưa vào làm tài sản bảo đảm cho các khoản vay.

Đối với 1.284 khoản vay còn dư nợ thuộc trách nhiệm của Trương Mỹ Lan, có 1.166 mã tài sản có giá trị sổ sách Ngân hàng SCB ghi nhận, phân bổ là 1.265.504 tỷ đồng, nhưng Công ty Thẩm định giá Hoàng Quân chỉ định giá được 726/1.166 mã tài sản còn lại 440/1.166 mã tài sản, Công ty Thẩm định giá Hoàng Quân không định giá vì lý do các tài sản là Cổ phần cổ phiếu, quyền tài sản, bất động sản không đủ hồ sơ, pháp lý tài sản..

Khi cần rút các tài sản có pháp lý, có giá trị để bán hoặc sử dụng cho các mục đích khác, Trương Mỹ Lan chỉ đạo các đồng phạm thực hiện việc hoán đổi, rút các tài sản đảm bảo có giá trị ra khỏi Ngân hàng SCB, thay thế bằng các tài sản khác, hầu hết có giá trị thấp hơn tài sản đã rút ra.

Để dễ dàng hoán đổi tài sản bảo đảm, Trương Mỹ Lan và các đồng phạm tại SCB không thực hiện việc đăng ký giao dịch bảo đảm theo quy định hoặc biến tướng thành “Quyền tài sản” để tránh việc đăng ký giao dịch bảo đảm.

Trong số 1.284 khoản vay thuộc trách nhiệm của Trương Mỹ Lan có 240 tài sản bảo đảm giá có tổng trị giá trên sổ sách là 487.451.526.350.000 đồng, bị hoán đổi thành 278 tài sản bảo đảm, giá trị trên sổ sách là 351.948.265.970.604 đồng; Công ty Thẩm định giá Hoàng Quân chỉ định giá được 260/278 tài sản với tổng trị giá 108.109.794.111.760 đồng.

Lập phương án rút tiền, cắt đứt dòng tiền sau khi giải ngân

Để hợp thức việc rút tiền đã được Ngân hàng SCB giải ngân theo phương án khống, cắt đứt, che giấu dòng tiền, tránh sự phát hiện, xử lý của các cơ quan chức năng, Trương Mỹ Lan chỉ đạo Nguyễn Phương Anh, Hồ Bửu Phương, Đặng Phương Hoài Tâm, Phan Chí Luân lập phương án thực hiện việc “giải quỹ” bằng việc lập hợp đồng hứa chuyển nhượng cổ phần khống để có thể sử dụng tiền mà không bị các cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý.

Đồng thời, né tránh việc phải nộp thuế theo quy định của pháp luật. Phối hợp với Nguyễn Phương Hồng, Trương Khánh Hoàng, Trần Thị Mỹ Dung và nhân viên SCB cho các cá nhân được thuê đứng tên người thụ hưởng khoản vay, đúng tên cổ phần,... đến Ngân hàng ký chứng từ rút, nộp tiền.

Bán nợ xấu cho VAMC, bán nợ các khoản cấp tín dụng trả chậm, cấn trừ nợ để giảm dư nợ tín dụng và giảm tỷ lệ nợ xấu

Khi các khoản vay khống quá hạn, phải hạch toán nợ xấu nhóm 5, trong khi tỷ lệ tăng trưởng tín dụng bị hạn chế theo quy định của NHNN, Trương Mỹ Lan không trả nợ mà còn chỉ đạo đồng phạm thực hiện thủ đoạn bán nợ xấu cho VAMC và bán nợ trả chậm cho các chính các công ty “ma” do nhóm Vạn Thịnh Phát thành lập để che giấu một phần số nợ xấu, không phải hạch toán lãi, giảm dư nợ tín dụng nhằm tiếp tục chiếm đoạt tiền của Ngân hàng SCB

Kết quả điều tra xác định, trong gian đoạn từ ngày 01/01/2012 đến ngày 07/10/2022, Trương Mỹ Lan và đồng phạm đã chỉ đạo các đối tượng tại Ngân hàng SCB bán nợ xấu cho VAMC, bán nợ các khoản cấp tín dụng trả chậm, cấn trừ nợ 269 khoản vay/216 khách hàng, số tiền gốc giải ngân 133.335.961.717.876 đồng.

Đến ngày 17/10/2022, còn tổng dư nợ 200.452.191.939.634 đồng (gồm 130.809.782.637.562 đồng nợ gốc, chiếm 27% tổng dư nợ gốc của nhóm Trương Mỹ Lan và 69.642.409.302.072 nợ lãi).

Che giấu hành vi phạm tội khi bị thanh tra, kiểm tra

Trương Mỹ Lan đã chỉ đạo các cán bộ chủ chốt của Ngân hàng SCB mua chuộc cán bộ, lãnh đạo Cơ quan Thanh tra Giám sát ngân hàng, Lãnh đạo NHNN Chi nhánh TP.HCM, Tổ trưởng Tổ giám sát tăng cường tại Ngân hàng SCB để các cá nhân có thẩm quyền trên bưng bít, che giấu thông tin sai phạm, báo cáo kết quả thanh, kiểm tra không trung thực, không đầy đủ.

Ngoài ra, Trương Mỹ Lan đã chỉ đạo lãnh đạo chủ chốt của Ngân hàng SCB gồm: Đinh Văn Thành, Chủ tịch HĐQT, Võ Tấn Hoàng Văn, Tổng giám đốc,... thực hiện việc phân bổ các khoản vay của Trương Mỹ Lan ở một số Chi nhánh chính (Sài Gòn, Cống Quỳnh, Phạm Ngọc Thạch, Bến Thành) sang một số Chi nhánh khác (Đông Sài Gòn, Củ Chi, Tân Định ...) để làm giảm mức độ chú ý của lực lượng chức năng.

Đặc biệt là, giai đoạn 2017 - 2018, Đoàn thanh tra liên ngành tập trung thanh tra tại Ngân hàng SCB CN Phạm Ngọc Thạch do đã phát hiện dấu hiệu sai phạm. Để che giấu, đối phó, Trương Mỹ Lan đã chỉ đạo tất toán khoản vay của Trương Mỹ Lan tại Chi nhánh này bằng việc tạo lập các khoản vay mới ở các Chi nhánh SCB khác, sử dụng tiền giải ngân để tất toán các khoản vay tại Chi nhánh Phạm Ngọc Thạch.

Vào tháng 10/2022, nữ doanh nhân Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát bị Cơ quan CSĐT Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam để điều tra về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Sau đó, Trương Mỹ Lan bị VKSNDTC truy tố về các tội “Tham ô tài sản”, “Đưa hối lộ” và tội "Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng".

Trong 85 bị cáo còn lại, có 45 cựu lãnh đạo, cán bộ Ngân hàng SCB; 15 cựu cán bộ Ngân hàng Nhà nước (NHNN); 3 cựu cán bộ Thanh tra Chính phủ; 1 cựu cán bộ Kiểm toán Nhà nước; 5 bị cáo là cựu lãnh đạo SCB bỏ trốn, bị truy tố các tội “Tham ô tài sản”, "Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng", “Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng”, “Nhận hối lộ”, “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ”, “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” và “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”.

Trong 86 bị cáo, có 13 người bị truy tố ở khung hình phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình.

Ngoài hành vi phạm tội trên, Trương Mỹ Lan và đồng phạm tiếp tục bị Cơ quan CSĐT Bộ Công an điều tra, xử lý tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua việc phát hành cổ phiếu, rửa tiền và một số sai phạm khác thu hồi triệt để tài sản, khắc phục hậu quả của vụ án.