Thuê nhà 15m mới được đăng ký thường trú có hợp lý?

Giảm từ 20m2 xuống còn 15m2

Theo dự thảo mới, người đi thuê, mượn, ở nhờ muốn đăng ký thường trú tại 12 quận phải có diện tích ở tối thiểu 15m2, giảm 5m2 so với dự thảo lần một; khu vực ngoại thành là 8m2 (17 huyện và thị xã Sơn Tây). Diện tích nhà ở tối thiểu tính theo mét vuông sàn nhà cho một người thuê, mượn, ở nhờ.

Vào thời điểm cuối năm 2022, quy định diện tích tổi thiểu để được giải quyết thủ tục thường trú là 20 m²/người. Tuy nhiên có nhiều ý kiến trái cho rằng, 20m2/người là quá cao, cao hơn nhiều so với 8m2 đã đưa ra. Do vậy, tới nay Hà Nội cũng đã làm rõ và có mức điều chỉnh xuống còn 15m2.

Hà Nội lý giải quy định nói trên nhằm cụ thể hóa Luật Cư trú 2020, tạo cơ sở pháp lý để thành phố quản lý cư trú phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Thành phố kỳ vọng thông qua nghị quyết này sẽ góp phần ổn định an ninh trật tự, đảm bảo đời sống an sinh xã hội của người dân.

Theo UBND TP Hà Nội, ở một số tỉnh hoặc huyện thuộc thành phố trực thuộc Trung ương đang có áp lực gia tăng dân số cơ học rất lớn. Số người đăng ký cư trú ở những khu vực này tăng nhanh và biến động nhiều ở nhóm có chỗ ở hợp pháp là nhà ở do thuê, mượn, ở nhờ. Do đó, Luật Cư trú 2020 giao HĐND cấp tỉnh quyết định diện tích bình quân chỗ ở tối thiểu khi đăng ký thường trú nhằm đảm bảo điều kiện sống cần thiết cho người dân, phù hợp với yêu cầu quản lý về cư trú và chính sách an sinh xã hội trên địa bàn.

Đề xuất này khiến không ít những người nhập cư trên địa bàn TP Hà Nội lo lắng. Anh Nam (32 tuổi, quê Ninh Bình) làm nghề thợ xây cho biết, gia đình anh có 3 người, thuê phòng trọ rộng 20m2 tại Khương Đình (Thanh Xuân) với giá 4 triệu đồng. Vợ anh làm công nhân, 2 vợ chồng thu nhập tháng 15 triệu đồng.

"Con trai tôi chuẩn bị vào lớp 1, hai vợ chồng dự tính đăng kí hộ khẩu thường trú để cho đi học trường công. Nhưng nếu giờ áp dụng theo quy định mới tối thiểu mỗi người 15m2 thì gia đình tôi phải thuê nhà rộng 45m2 mới đáp ứng. Nếu áp dụng quy định về diện tích chỗ ở như vậy, chắc chắn vợ chồng tôi phải gửi con về quê để đi học bởi chi phí học trường công đắt đỏ vợ chồng tôi không kham nổi", anh Nam lo lắng.

Theo chuyên gia về quy hoạch đô thị Trần Trọng Lân, việc Hà Nội có quy định về diện tích nhà ở tối thiểu khi đăng ký thường trú tại Hà Nội đối với chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ của tổ chức, cá nhân là cần thiết. Do hiện nay nhu cầu đăng ký thường trú vào chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ của tổ chức, cá nhân ngày càng gia tăng. Đồng thời, tránh tình trạng nhà ở có nhiều hộ, nhiều người có chung hộ khẩu tại địa chỉ, dẫn đến diện tích ở chật hẹp, không đảm bảo các nhu cầu sống tối thiểu, ảnh hưởng đến việc đảm bảo cơ sở hạ tầng tại địa phương.

Tuy vậy theo ông Lân, việc quy định 15m2/người/sàn là cao so với điều kiện thực tế của người dân lao động nhập cư vào Hà Nội. Hà Nội cần xem xét quy định theo hướng tránh gây khó khăn cho người dân có nhu cầu đăng ký thường trú mà vẫn đảm bảo phù hợp với quy định về cư trú. Ngoài ra cũng phải đánh giá kỹ tác động của quy định là như thế nào, tránh gây khó khăn cho người dân có nhu cầu đăng ký thường trú mà vẫn đảm bảo phù hợp với quy định về cư trú.

Nên đánh giá lại tác động của dự thảo

Theo Luật sư Hoàng Ngọc Giao, theo điều 22 và 23 Hiến pháp 2013, mọi công dân có quyền có nơi ở hợp pháp và được tự do cư trú. Quy định được hiểu rằng Nhà nước có trách nhiệm tạo mọi điều kiện pháp lý và vật chất để bảo đảm thực thi quyền này, và việc có nơi ở hợp pháp chính là được ở nhà thuộc sở hữu, thuê, mượn hay ở nhờ người khác và được đăng ký tạm trú hoặc thường trú tùy yêu cầu và điều kiện riêng của mỗi cá nhân.

Quy định diện tích ở tối thiểu tới 15m2/người đối với nhà thuê, mượn, ở nhờ mới được đăng ký thường trú sẽ tạo ra "hàng rào kỹ thuật" gián tiếp hạn chế quyền hiến định của người dân, đặc biệt nhóm đối tượng có thu nhập thấp. Thực tế việc mỗi người dân có thể sở hữu nhà không dễ dàng nên rất nhiều người đã và đang phải thuê nhà ở. Chính sách này, do đó, sẽ gây khó khăn cho nhiều người dân trong việc tạo lập chỗ ở ổn định khi sinh sống và làm việc dài hạn ở thủ đô.

Theo chuyên gia, Hà Nội đưa ra dự thảo quy định trên nhằm bảo đảm không gian tối thiểu để người dân có đủ không gian sống bảo đảm sức khỏe và những tiện lợi khác. Đồng thời nhằm hạn chế áp lực gia tăng dân số cơ học và ngăn chặn được các khu nhà trọ quá rách nát, không đảm bảo được văn minh đô thị. Nhưng phải tính đến điều kiện thực tế và khả năng chi trả cho việc thuê nhà có diện tích từ 15m2 trở lên không phải người dân nào cũng có thể đảm bảo.

UBND TP Hà Nội nên quản lý bằng nhiều tiêu chí như việc các khu nhà cho thuê phải thông thoáng và không gian cho người thuê không được phép quá chật chội hoặc quá ẩm thấp nhằm bảo đảm cuộc sống, vệ sinh môi trường và văn minh đô thị. Không nên quản lý cứng nhắc khi quy định phải đạt 15m2/người mới cho đăng ký thường trú.

Các chuyên gia cho rằng, chính sách trên tác động đến rất nhiều người dân, do vậy Hà Nội cần phải đánh giá kỹ tác động của quy định là như thế nào. Đặc biệt cần làm rõ căn cứ, cơ sở nào để thành phố đưa ra điều kiện đăng ký thường trú đối với người ở nhà thuê, mượn, ở nhờ tối thiểu trên 15m2.