Từ khúc mắc của nhạc sĩ Giáng Son: Bản quyền âm nhạc - hiểu sao cho đúng?

Nhạc sĩ Giáng Son.

“Thư thông báo” chứ không phải “bị đánh gậy”

Trong đơn kiến nghị gửi Trung tâm Bảo vệ bản quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC), nhạc sĩ Giáng Son cho biết: “Tôi mới thành lập một kênh YouTube cho riêng mình mang tên “Giáng Sol Official” để chia sẻ những bài hát, album cũ, mới của mình đến khán giả yêu nhạc vào ngày 25/9/2021. Tôi đã rất cẩn thận về vấn đề bản quyền và chỉ đưa bản “Giấc mơ trưa” được phối khí riêng với giọng ca Khánh Linh trong album đầu tiên Giáng Son được sản xuất và phát hành năm 2007. Tức là mọi bản quyền về tác giả, phối khí, thu âm là thuộc về tôi”. Tuy nhiên, sau khi đưa ca khúc này lên YouTube được vài ngày, nhạc sĩ đã nhận được thông báo khiếu nại của BH Media. Đơn vị này cho biết, thay mặt Hồ Gươm Audio Video là chủ sở hữu bản quyền để khiếu nại về việc này.

Ngoài việc ủy quyền cho Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả Âm nhạc Việt Nam, nhạc sĩ Giáng Son cũng đưa thông tin lên trang Facebook cá nhân phản ánh vụ việc, khẳng định chị “bị kiện”.

Giáng Son cho biết, sau đó BHMedia có liên hệ với chị, giải thích đó là máy quét tự động của YouTube nhưng nữ nhạc sĩ không chấp nhận lời giải thích và cho biết ủy quyền cho Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam giải quyết.

Thư thông báo xác nhận bản quyền (tự động) của YouTube gửi cho nhạc sĩ Giáng Son.

Trước sự việc trên, nhiều nghệ sĩ cho rằng nhạc sĩ Giáng Son đang hiểu lầm về vấn đề bản quyền. Bởi không ít nghệ sĩ cũng gặp trường hợp tương tự. Nhạc sĩ Minh Châu tâm sự: “Tôi cũng nhiều lần bị YouTube gửi cảnh báo như Giáng Son rồi. Khi tôi đưa bài hát của mình lên YouTube thì tôi nhận được cảnh báo của YouTube nói rằng bản ghi của tôi có đoạn giống với một bản ghi khác có chủ sở hữu là BH Media. Tôi đã từng bấm phản hồi để liên lạc với chủ sở hữu bản ghi BH Media và họ gỡ xác nhận bản quyền. Chỉ sợ nhất là những chủ sở hữu bản ghi ở tít đâu đâu mình không thể liên lạc được thôi. Tóm lại, cảnh báo chỉ là thư thông báo xác nhận bản quyền do hệ thống tự động gửi. Bị “đánh gậy” tức là có dấu hiệu vi phạm bản quyền, bị đánh 3 gậy là bị mất kênh”.

Chia sẻ với truyền thông, nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Tiến cho rằng nhạc sĩ là người sáng tạo tác phẩm nên không thể giỏi hay hiểu biết hết mọi thứ, rất cần có sự đồng hành của nhà tư vấn Luật Bản quyền và nhà tư vấn công nghệ thông tin. Đồng thời, phải hết sức cẩn thận với các dạng thỏa thuận hợp đồng hay tác quyền, cụ thể là độc quyền vĩnh viễn hay độc quyền có thời hạn, quyền sử dụng tạm thời, quyền sử dụng bản phối khí (nhạc nền), quyền sử dụng giọng hát (ca sĩ), quyền của tác giả thơ hoặc ca từ.

Thế nào là quyền bản ghi và quyền tác giả?

Đại diện HB Media lý giải: Khi phát hiện bản ghi “Giấc mơ trưa” của Giáng Son mới được tải lên hơi giống với bản ghi “Giấc mơ trưa” của nghệ sĩ Dương Thùy Anh đã up lên trước đó, YouTube đã so sánh, đối chiếu và tự động gửi “thông báo xác nhận bản quyền” tới nhạc sĩ Giáng Son”.

Bản ghi “Giấc mơ trưa” do nghệ sĩ Dương Thùy Anh trên YouTube đã được YouTube ghi nhận. Dòng chữ Licensed to YouTube tức là: Cấp cho YouTube bởi BH Media (được chủ sở hữu ủy quyền) và ba tổ chức bảo vệ bản quyền (trong đó Trung tâm Bảo vệ bản quyền tác giả âm nhạc Việt Nam). Ghi nhận này rất quan trọng, vì YouTube sẽ trả tiền tác quyền cho Giáng Son về Trung tâm Bảo vệ tác giả âm nhạc Việt Nam, nơi Giáng Son ủy quyền.

Bà Kiều Oanh - Trưởng phòng Pháp chế BH Media khẳng định: Đây là cơ chế quét bản quyền tự động của YouTube, mà những ai đã từng lập kênh YouTube đều trải nghiệm và hiểu. Thông báo đó nhằm mục đích để chủ sở hữu các bản ghi đối soát bản quyền với nhau. Thông báo đó không làm ảnh hưởng đến quyền up bản ghi của Giáng Son. Chỉ cần Giáng Son làm thao tác phản hồi là chủ sở hữu bản ghi kia sẽ xác minh lại và gỡ xác nhận bản quyền khỏi video. Do đó, việc Giáng Son dùng từ “đánh gậy bản quyền” với trường hợp của chị là chưa chính xác. “Gậy bản quyền” là mức cảnh cáo dành cho những cá nhân có dấu hiệu vi phạm bản quyền.

Mỗi bản ghi âm, audio của một bài hát khi được phát hành sẽ chứa đựng 02 loại quyền tách biệt là: Quyền bản ghi liên quan đến phần nhạc, hòa âm phối khí và âm thanh giọng hát có trong bản ghi âm; Quyền tác giả liên quan đến phần giai điệu, tiết tấu và lời của bài hát được sử dụng trong bản ghi âm. Theo Luật Bản quyền, hãng đĩa hoặc nhà sản xuất ra bản ghi âm là người nắm giữ phần “Quyền bản ghi”, còn nhạc sĩ, người sáng tác bài hát nắm giữ “Quyền tác giả” hay còn gọi là Tác quyền.

Tại Việt Nam, có rất nhiều nghệ sĩ chưa hiểu chính xác về hai loại quyền nói trên. Có nhạc sĩ nghĩ mình là người tạo ra tác phẩm đó nên có quyền 100% đối với những bản ghi âm, ghi hình liên quan đến tác phẩm của mình. Ví dụ, một nhạc sĩ chuyên sáng tác các ca khúc cho các show truyền hình của VTV, HTV, nhưng không có nghĩa nhạc sĩ được quyền đăng tải các chương trình này lên kênh YouTube của nhạc sĩ, bởi VTV, HTV mới là chủ sở hữu thực sự. Một ví dụ khác nữa, khi nhạc sĩ làm một video để đăng lên YouTube mà sử dụng bản ghi âm do của chủ sở hữu khác mà không xin phép, YouTube gửi thông báo tới nhạc sĩ ngay.