Vì sao Việt Á dễ dàng “thâu tóm” đề tài khoa học cấp quốc gia?

Vi phạm ngay từ xác định nhiệm vụ, giao tổ chức thực hiện đề tài

Liên quan vụ việc này, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm vi phạm với BanCán sự Đảng (BCSĐ)Bộ Y tế; BCSĐ Bộ KH&CN nhiệm kỳ 2016-2021.

Ủy ban Kiểm tra Trung ương kết luận, BCSĐ, lãnh đạo Bộ KH&CN đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, thiếu kiểm tra, để mộtsố lãnh đạo Bộ và đơn vị vi phạm quy định của Đảng, pháp luật Nhà nước trong phê duyệt, giao tổ chức thực hiện, ký hợp đồng, đánh giá, nghiệm thu, chuyển giao, quản lý, kiểm tra, giám sát, thanh quyết toán kinh phí thực hiện Đề tài khoa học nghiên cứu chế tạo bộ sinh phẩm xét nghiệm COVID-19 của Học viện Quân y; trong truyền thông, xác nhận và đề nghị khen thưởng với Học viện Quân y, Cty Việt Á và một số cá nhân.

BCSĐ, lãnh đạo Bộ Y tế đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, thiếu kiểm tra, để một số lãnh đạo Bộ và đơn vị vi phạm quy định trong đánh giá chuyên môn, kiểm tra, giám sát; cấp phép, cấp số đăng ký lưu hành; hiệp thương giá và mua sắm bộ sinh phẩm xét nghiệm COVID-19 của Cty Việt Á.

Đây là vấn đề mấu chốt dẫn tới hàng loạt vi phạmcủaBộYtế, KH&CN và một số đơn vị, tổ chức đảng, đảng viên liên quan bộ kit xét nghiệm COVID-19 xảy ra tại Cty Việt Á. BCSĐ Bộ KH&CN đã vi phạm ngay từ khi xác định nhiệm vụ, giao tổ chức thực hiện đề tài khoa học cấp quốc gia của Bộ.

Ngày 30/1/2020, Học viện Quân y (HVQY) có công văn gửi Bộ KH&CN đặt hàng nhiệm vụ KHCN cấp quốc gia về nghiên cứu bộ kit xét nghiệm phát hiện COVID-19 trái quy định pháp luật, vi phạm Thông tư 07/2014/TT-BKHCN (công văn đề xuất đặt hàng phải là cấp Bộ, ngành ký) và Quy định của Bộ Quốc phòng. Vụ KH&CN các ngành kinh tế - kỹ thuật (CNN) lại trực tiếp nhận văn bản đề nghị của HVQY và tham mưu trình Bộ KH&CNm ký Quyết định 144/QĐ-BKHCN thành lập Hội đồng tư vấn xác định nhiệm vụ không đúng trình tự, thủ tục với Quy chế làm việc của Bộ KH&CN.

Khi Hội đồng tư vấn xác định nhiệm vụ được thành lập và hoạt động, đã kiến nghị xét giao trực tiếp việc thực hiện đề tài theo hướng HVQY là cơ quan chủ trì; Cty Việt Á là cơ quan phối hợp, theo đề xuất của Chủ tịch Hội đồng tư vấn xác định nhiệm vụ Lê Bách Quang (nguyên Phó GĐHVQY), nhưng không đưa ra Hội đồng thảo luận, nhằmmục đích để CtyViệtÁđược thamgia sản xuất thử nghiệm bộ kit xét nghiệm COVID-19.

Với hồ sơ thuyết minh đề tài do HVQYlập và gửi trực tiếp cho Bộ KH&CN cũng trái quy định, vi phạm Thông tư 07/2014/TT-BKHCN; có nhiều nội dung không đầy đủ, không có thông tin về quyền, nghĩa vụ của Bộ KH&CN, HVQY, Cty Việt Á; phương án phối hợp giữa HVQY và Cty Việt Á; phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu; quyền sở hữu trí tuệ;sở hữu công nghiệp, nhưng không được Hội đồng tư vấn đánh giá, yêu cầu, kiến nghị chỉnh sửa, bổ sung.

Thực tế Việt Á không có chức năng, năng lực sản xuất sinh phẩm, không có năng lực tài chính; là kẽ hở pháp lý để Cty Việt Á được tham gia sản xuất bộ kit xét nghiệm COVID-19... Dù đề tài được đầu tư 100% kinh phí ngân sách Nhà nước do HVQY chủ trì, Cty Việt Á là cơ quan phối hợp và đang trong quá trình thực hiện, chưa nghiệm thu, chưa bàn giao kết quả nghiên cứu, Việt Á đã sử dụng đề tài nghiên cứu và uy tín của HVQY để hợp thức hóa các sản phẩm, đề nghị Bộ Y tế cấp phép lưu hành tạm thời và chính thức bộ kit xét nghiệm, chẩn đoán COVID-19, dẫn đến Cty Việt Á dễ dàng “thâu tóm” và chiếm đoạt sở hữu bất hợp pháp kết quả đề tài nghiên cứu; chuyển sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu Nhà nước thành sở hữu của Việt Á, tiến hành thương mại hóa sản phẩm, cung cấp ra thị trường thu lợi bất chính hàng nghìn tỷ đồng; mà thực tế hầu hết vật tư, sinh phẩm của Việt Á có nguồn gốc nhập khẩu không bảo đảm hồ sơ pháp lý theo quy định.

Gửi email cá nhân xác định “đạt tiêu chuẩn”

Việc để Việt Á “thâu tóm”, chiếm đoạt sở hữu bất hợp pháp đề tài, nguyên nhân chính là do sự buông lỏng lãnh đạo, thiếu trách nhiệm của BCSĐ, để Bộ KH&CN có nhiều vi phạm, khuyết điểm trong tất cả khâu của quá trình quản lý Nhà nước với nhiệm vụ KHCN cấp quốc gia nghiên cứu chế tạo bộ sinh phẩm xét nghiệm COVID-19, do HVQY chủ trì, như: Phê duyệt nhiệm vụ, phê duyệt tổ chức chủ trì, cá nhân chủ nhiệm, kinh phí, phương thức khoán chi, thời gian thực hiện nhiệm vụ KHCN; việc quản lý, theo dõi sử dụng thanh toán kinh phí, kiểm tra, giám sát thực hiện đề tài, kể cả công tác truyền thông có nội dung không chính xác, không đầy đủ.

Đề tài đang trong quá trình thực hiện, chưa nghiệm thu hoàn thành, mới đánh giá, nghiệm thu giai đoạn 1, đã tổ chức họp báo và đăng trên Cổng thông tin điện tửcủa Bộ KH&CN ngày 26/4/2020 có nội dung “Bộ kit xét nghiệm COVID-19 của Việt Nam sản xuất vừa được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chấp thuận”; đồng thời, ban hành nhiều văn bản gửi Thủ tướng, các bộ, ngành Trung ương có nội dung “Bộ kit được WHO chấp thuận và đưa vào quy trình đánh giá sử dụng khẩn cấp ngày 24/4/2020”, đã tạo điều kiện để Việt Á lợi dụng truyền thông “đánh bóng” uy tín, quảng bá thương hiệu, thương mại hóa sản phẩm để thu lợi bất chính hàng nghìn tỷ đồng.

Trên thực tế, WHO không công nhận bộ kit xét nghiệm COVID-19 này của Việt Nam sản xuất. Liên quan đến sự việc còn có những vi phạm của BCSĐ và lãnh đạo Bộ Y tế trong buông lỏng lãnh đạo, kiểm tra, để Bộ Y tế, một số đơn vị thuộc Bộ và cá nhân vi phạm nghiêm trọng các quy định của Đảng, pháp luật Nhà nước, quy định của Bộ Y tế trong cấp số đăng ký lưu hành; giám sát, đánh giá, kiểm tra, thẩm định quy trình kiểm định chất lượng; hiệp thương giá và kiểm tra việc hiệp thương giá, mua sắm bộ kit xét nghiệm COVID-19 trên.

Từ những vi phạm của Viện trưởngViện Vệ sinh dịch tễTrung ương Đặng Đức Anh trong việc xác nhận chất lượng bộ kit xét nghiệm trên, đã kéo theo nhiều vi phạm và để Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành bộ kít xét nghiệm mang tên Cty Việt Á sản xuất. Theo đó, ngày 2/3/2020, ông Đức Anh gửi email cá nhân cho Bộ KH&CN (không có chữ ký, không đóng dấu) xác nhận các bộ sinh phẩm của HVQY đạt tiêu chuẩn độ nhạy, độ đặc hiệu, tính ổn định trong thử nghiệm phát hiện SArS-Co-V2.

Đây chỉ là tài liệu cá nhân trao đổi với cá nhân, không có giá trị pháp lý, không phải tài liệu của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương gửi Bộ KH&CN, trên cơ sở này Bộ KHCN thành lập Hội đồng đánh giá, nghiệm thu Đề tài giai đoạn 1 trái quy định.

Tiếp đó, ngày 18/8/2020, ông Đức Anh ký Công văn 1160/VS- DTTW-NCYS gửi VụTrang thiết bị&Công trình y tế, theo đó Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương lập lại phiếu kết quả kiểm nghiệm; đồng thời kèm theo giấy chứng nhận kiểm nghiệm trang thiết bị y tế, trong đó kết luận bộ kit xét nghiệm COVID-19 do Việt Á sản xuất đạt tiêu chuẩn của nhà sản xuất.

Trên cơ sở này, ngày 4/12/2020, Bộ Y tế ban hành Quyết định 5071/QĐ-BYT (do Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn ký) cấp số đăng ký lưu hành với bộ kit xét nghiệmcó giá trị 5 năm, là trái thẩm quyền và vi phạm Quyết định 1353/QĐ-BYT ngày 25/3/2020 của Bộ Y tế. Việc cấp số đăng ký cho Việt Á là không đúng đối tượng, vì đây là tài sản công thuộc sở hữu Nhà nước do Bộ KH&CN là đại diện chủ sở hữu, Bộ KH&CN chưa quyết định xử lý bàn giao cho Việt Á.

”Theo Kết luận kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm của Ủy ban Kiểm tra Trung ương với BCSĐ Bộ Y tế; có những vi phạm, khuyết điểm của BCSĐ trong việc để Bộ Y tế ban hành 6 văn bản, trong đó có công bố giá bán các sinh phẩm, trang thiết bị y tế của DN (bộ xét nghiệm phát hiện virus SarS-CoV-2 của Cty Việt Á, được công bố với giá 470.000 đồng/test) mà không kiểm tra cơ cấu hình thành giá, trái pháp luật.

Bộ Y tế đã hợp thức hóa giá bán cácsinh phẩm,trang thiết bị y tế chẩn đoán in vitro xét nghiệmvirus SarS-CoV-2 cho Việt Á, từ đó các Sở Y tế, BV, viện nghiên cứu sử dụng các thông báo nêu trên làm cơ sở xác định giá gói thầu mua sắm sinh phẩm, trang thiết bị y tế chẩn đoán in vitro xét nghiệm virus SarS-CoV-2 (chủ yếu thực hiện bằng hình thức chỉ định thầu rút gọn), vìcho rằng đây là giá chuẩn do Bộ Y tế công bố, dẫn tới nhiều địa phương vi phạm trong việc mua bộ kit xét nghiệmCOVID-19 củaViệt Á, gây thiệt hại rất lớn đến tiền, tài sản của Nhà nước và các cơ sở y tế.

Ngày 17/5/2022, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã có thông báo Kỳ họp thứ 15, trong đó xem xét, xử lý kỷ luật các tập thể,cá nhân liên quan đến những vi phạm của BCSĐ Bộ KH&CN và BCSĐ Bộ Y tế. Ngày 4/6/2022, Bộ Chính trị, Ban Bí thư xem xét, quyết định thi hành kỷ luật với một số tổ chức Đảng, cá nhân. Ngày 7/6/2022, Cơ quan CSĐT Bộ Công an ra Quyết định bổ sung Quyết định khởi tố vụ án “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”, khởi tố bị can, bắt tạm giam ôngChu Ngọc Anh, nguyên Bộ trưởng KH&CN; ông Phạm Công Tạc, Tứ trưởng Bộ KH&CN; vì có hành vi vi phạm quy định pháp luật trong việc giao, quản lý,sử dụng Đề tài khoa học và công nghệ cấp Quốc gia nghiên cứu,chế tạo kit xét nghiệm COVID-19, gây thất thoát, lãng phí tài sản Nhà nước; ông Nguyễn Thành Long, nguyên Bộ trưởng Y tế có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái các quy định của pháp luật trong việc cấp sổ đăng ký lưu hành, hiệp thương giá và kiểm tra giá hiệp thương kit xét nghiệm COVID-19, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng tài sản Nhà nước.”

(Nguồn: Báo in Pháp luật Việt Nam số 210, ra ngày 29/7/2022)